Choroba kości jest jedną z tych, które pojawiają się w sposób niezauważalny i dają o sobie znać dopiero wtedy, gdy ich stopień zaawansowania jest już bardzo duży. W przypadku osteoporozy stanem początkowym jest osteopenia. To moment, kiedy możesz wiele zrobić, by wyhamować rozwój demineralizacji kości i tym samym ograniczyć ryzyko złamań niskoenergetycznych.
Co dokładnie możesz zrobić, by uchronić się przed osteopenią oraz odpowiednio wcześnie ją zdiagnozować, jeśli znajdujesz się w grupie ryzyka?
Czym jest osteopenia i jak się objawia?
W przeciwieństwie do osteoporozy osteopenia dotyka nie tylko osoby starsze, ale może się pojawić również w młodym wieku. A ponieważ najczęściej nie daje wyraźnych objawów, możesz nawet nie wiedzieć, że cierpisz na to schorzenie. Istotą osteopenii jest obniżenie gęstości mineralnej kości przy jednoczesnej zdolności do naturalnej mineralizacji, czyli odkładania fosforanów wapnia. Zwykle uznawana jest za stadium, które poprzedza osteoporozę, czyli chorobę kości, w której dochodzi do obniżenia gęstości mineralnej kośćca, ale w stopniu bardziej zaawansowanym.
Choć formalnie osteopenię ciężko rozpoznać po konkretnych objawach, podobnych do tych, które pojawiają się przy innych schorzeniach, to zdarzają się symptomy, które mogą na nią wskazywać. Mowa tu o obniżeniu wzrostu i nasileniu kifozy piersiowej.
Zdarza się też, że niewielki ból kręgosłupa, który zlekceważony może przybrać na sile, również wskazuje na osteopenię. Do tego nierzadko połączone jest to z pojawieniem się garbu.
Najbardziej oczywistym objawem osteopenii jest złamanie niskoenergetyczne. Ze względu na mniejszą gęstość kości, są one słabsze i tym samym bardziej narażone na tego typu urazy. Bardzo często to właśnie złamanie w sytuacji, która zwykle nie powinna do tego doprowadzić, staje się okazją do zdiagnozowania osteopenii, a nierzadko jej kolejnej fazy, czyli osteoporozy.
Osteopenia – jakie mogą być przyczyny
Znajomość przyczyn w wielu przypadkach pozwala na podjęcie niezbędnych działań, które pomagają zapobiec chorobie. Tak też jest przy osteopenii. Choroba ta nie jest nieodłącznym elementem procesu starzenia się i nie każdy senior cierpi na spadek gęstości mineralnej kości. Oczywiście, nie na wszystkie czynniki sprzyjające osteopenii masz wpływ, ale są takie, których eliminacja skutecznie może cię przed nią ochronić.
Jako że za główną przyczynę osteopenii uznawany jest niski poziom estrogenów, czyli żeńskich hormonów płciowych, to grupą dużego ryzyka są kobiety w okresie okołomenopauzalnym.
Są też czynniki, które w mniejszym lub większym stopniu mogą przyczynić się do obniżenia gęstości mineralnej kości, czyli osteopenii. Należą do nich:
- usunięcie jajników,
- ukończone 50 lat,
- przedwczesna menopauza, gdy następuje ona przed 45. rokiem życia,
- dieta uboga w składniki odżywcze ważne dla kości, w tym w wapń i witaminę D,
- siedzący tryb życia i znikoma aktywność fizyczna przez większość życia,
- nałogi w postaci nadużywania alkoholu, kofeiny i tytoniu,
- nadużywanie niektórych leków, w tym glikokortykosteroidów i niektórych preparatów stosowanych w leczeniu padaczki,
- zaburzenia odżywiania,
- niedoczynność i nadczynność tarczycy,
- reumatoidalne zapalenie stawów,
- przewlekłe stany zapalne,
- choroba Crohna,
- zespół Cushinga,
- upośledzenie wchłaniania składników odżywczych z przewodu pokarmowego.
Jak rozpoznać osteopenię?
Oprócz rzadkich objawów, o których mowa była wcześniej oraz niskoenergetycznych złamań kości, tym, co pomoże ci rozpoznać osteopenię, jest badanie densytometryczne. Z jego pomocą lekarz może określić poziom T-score. To stosunek gęstości mineralnej kości osoby poddanej badaniu do średniej gęstości kości, którą posiada zdrowa osoba w młodym wieku.
Normą jest T-score 1. Gdy wynik spada poniżej tej liczby, gęstość mineralna kości nie jest w najlepszym stanie. Osteopenia diagnozowana jest w sytuacji, gdy wynik T-score mieści się w przedziale między -1 a -2,5. Niższy wynik wskazuje na osteoporozę, czego potwierdzeniem bardzo często jest złamanie osteoporotyczne, z którym pacjent zgłasza się do lekarza. Nierzadko dopiero wtedy dowiaduje się, że choruje na osteopenię lub osteoporozę.
Lekarz może też zlecić badania diagnostyczne na poziom wapnia i witaminy D oraz sprawdzające gospodarkę hormonalną.
Profilaktyka osteopenii
O tym, że lepiej zapobiegać, niż leczyć, wie praktycznie każdy z nas. Wciąż jednak mało kto wprowadza tę wiedzę w życie. Nie warto czekać, aż dojdzie do złamania osteoporotycznego, by zacząć dbać o zdrowie swoich kości. Zwróć uwagę na czynniki, które zwiększają ryzyko wystąpienia tej choroby i wyeliminuj te, na które masz realny wpływ. Mowa tu o rzuceniu palenia, zmniejszeniu ilości wypijanego alkoholu i kawy oraz wprowadzeniu zmian w codziennej diecie. Jeśli z tym ostatnim działaniem będziesz mieć problemy, zwróć się po pomoc do dietetyka. Sprawdzi on poziom wapnia oraz witaminy D w twoim organizmie i pomoże dobrać produkty bogate w te składniki, gdy ich poziom okaże się zaniżony.
Dieta dla mocnych stawów i kości, która jest jednym z ważnych działań profilaktycznych, powinna zawierać produkty bogate w wapń i białko, czyli jaja, mleko i jego przetwory, sardynki, śledzie, makrele i szprotki. Nie powinno też w niej brakować oliwy z oliwek i oleju lnianego, nasion sezamu i słonecznika. Istotne dla zdrowia kości są też witaminy C i K oraz magnez.
Z diety powinieneś wyeliminować szczawiany, przez które wapń nie jest dobrze wchłaniany, żywność typu fast-food, napoje energetyzujące, słodycze i duże ilości kwasów omega-6.
Pozytywnie na gęstość kości wpływa umiarkowana i dobrze zaplanowana aktywność fizyczna. Tu również warto skorzystać z pomocy fizjoterapeuty, który ułoży plan ćwiczeń dostosowany do twoich aktualnych możliwości fizycznych, kondycji, stanu zdrowia i siły twoich kości. Pomoc ta szczególnie jest wskazana, jeśli badanie densytometryczne wskazało na początki osteopenii i dalsze jej stopnie zaawansowania.
