Orteza to współczesne i bardzo praktyczne rozwiązanie ortopedyczne, skutecznie zastępujące znany i wciąż stosowany w medycynie opatrunek gipsowy. Zakładając ją na wybraną część ciała pacjenta, lekarze mogą ją nie tylko dopasować, ale też skorygować jej wielkość i ułożenie w trakcie leczenia. Ortezy sprawdzają się jako unieruchomienie stawów kończyn, które uległy zwichnięciu, skręceniu, czy też gdy zerwane zostały więzadła. Z pomocą przyjdą ci również, gdy złamiesz kość płaską i krótką.
Dlaczego orteza, a nie gips?
Orteza jest bliższa ideału od gipsu, gdy chodzi o unieruchomienie i zabezpieczenie uszkodzonego miejsca. Gips nie ma możliwości regulacji i poprawy, przez co może powstać wolne miejsce po ustąpieniu opuchlizny. Lekarz nie może też sprawdzić, jak wygląda staw i kontrolować zarówno jego wyglądu, jak i stanu zdrowia.
Na szczęście to i wiele innych działań możliwych jest w przypadku ortezy.
Jeśli miałeś okazję korzystać z jej dobroczynnego działania, z pewnością zauważyłeś, że jest lekka, a jej noszenie nie jest uciążliwe. Można ją też regulować i dopasowywać w trakcie całego procesu leczenia.
Poza tym nie powoduje odparzeń, co wynika z bardziej higienicznego środowiska, w którym umieszczona jest kończyna. Jeśli tylko jest taka możliwości i otrzymasz zgodę od lekarza, możesz ortezę zdjąć na chwilę, by móc przemyć okolicę schorzenia.
W trakcie wizyty kontrolnej, twój lekarz może też na bieżąco kontrolować opuchliznę i proces jej ustępowania.
Jaką rolę pełni orteza w procesie leczenia?
Jeśli tylko lekarz uzna, że w przypadku schorzenia, z którym się zmagasz, bardzo dobrym rozwiązaniem będzie zastosowanie ortezy, nie sprzeciwiaj się, jeśli nie masz ku temu wyraźnych powodów. Dowiedz się, co to jest orteza i jaką rolę ma spełniać w procesie leczenia. Dzięki zrozumieniu celu, w jakim masz jej używać, przyniesie ci ona jeszcze więcej korzyści zdrowotnych.
Orteza ma przede wszystkim poprawić określoną czynność ruchową, która została zaburzona oraz wspomóc proces leczenia tkanek. Jeśli natomiast nie doszło u ciebie do poważnego urazu, lekarz lub fizjoterapeuta może uznać za słuszne zastosowanie ortezy w ramach profilaktyki.
Do najważniejszych zadań, jakie spełnia orteza należą:
- stabilizacja struktur stawowych i bierne usztywnienie, co jest skutecznym sposobem zarówno na zabezpieczenie przed kolejnym urazem, jak i wsparciem w szybszej regeneracji tkanek przy poważnych urazach,
- utrzymywanie bezpiecznego zakresu ruchu, w czym pomaga bierna kontrola ruchu zapewniana przez ortezę, a co sprawdza się szczególnie przy leczeniu zmian zapalnych i pourazowych, gdzie ważna jest ochrona przed nadmiernym obciążeniem,
- zmniejszenie sił, które działają na staw i równomierne rozłożenie obciążenia, co możliwe jest dzięki podparciu ciała i odciążeniu wybranych struktur anatomicznych przez ortezę przy wadach postawy i urazach.
Kiedy wskazana jest orteza?
Orteza ma bardzo szerokie zastosowanie. Jeśli to właśnie to unieruchomienie ortopedyczne jest lepsze w danym przypadku, warto rozważyć jej wybór. Najczęściej jest stosowana, gdy:
- doszło do:
- kontuzji,
- urazu,
- przeciążenia,
- cierpisz na:
- zwyrodnienie stawu skokowego,
- łokieć tenisisty,
- łokieć golfisty,
- zespół cieśni nadgarstka,
- uprawiasz sport,
- wykonujesz pracę fizyczną lub biurową.
Ostateczną decyzję o wyborze ortezy zamiast gipsu zawsze podejmuj po konsultacji z lekarzem ortopedą. Dowiedz się dokładnie, z czym wiąże się noszenie ortezy i na czym polega różnicą między nią, a unieruchomieniem gipsowym.
Przeczytaj także: Unieruchomienie gipsowe – czy zawsze jest konieczne
Rodzaje i zastosowanie ortez
Ortezy można podzielić ze względu na konstrukcję i zastosowanie. Stąd do wyboru są protezy sztywne, półelastyczne i elastyczne, które pełnią funkcje kompensacyjne, stabilizujące, korekcyjne i kompresyjne. Pomagają ustabilizować różne odcinki ciała, począwszy od kręgosłupa szyjnego, aż po stopę.
Orteza kręgosłupa, stosowana jest najczęściej w odcinku :
- szyjnym – w formie kołnierza ortopedycznego,
- piersiowym – pełni funkcję korektora postawy u osób chorujących na kifozę lub garbiących się (prostotrzymacze) oraz u osób z ciężkim uszkodzeniem stawu barkowo-obojczykowego (ósemkowe pasy obojczykowe),
- lędźwiowo-krzyżowym – używane przy złamaniach trzonów kręgów i zespole bólowym kręgosłupa lędźwiowego.
W przypadku kończyn górnych, stosuje się ortezę:
- stawu barkowego – pomaga uzyskać pozycję autonomiczną,
- stawu łokciowego i przedramienia — stosowana przy łokciu tenisisty i golfisty, blokuje i reguluje kąt zgięcia oraz wyprostu łokciowego,
- dłoni i stawu nadgarstkowego — wzmacnia przy kontuzjach nadgarstka oraz w przypadku zdiagnozowania zespołu cieśni nadgarstka.
W schorzeniach i kontuzjach kończyny dolnej, używana jest orteza stawu:
- biodrowego i uda — stosowana jest najczęściej przy rehabilitacji po leczeniu operacyjnym, a jej zadaniem jest unieruchomienie stawu biodrowego i kontrola ruchu,
- kolanowego i podudzia — jako unieruchomienie kończyny,
- skokowego i stopy — stosowana jest w celu unieruchomienia i stabilizacji zwichniętego lub złamanego stawu skokowego oraz jako zabezpieczenie przed urazem.
Są też ortezy dla dzieci i młodzieży:
- AFO — przeznaczone głównie do stosowania w czasu nocnego odpoczynku,
- DAFO — stosowane przy aktywnym stylu życia.
Dobór właściwej ortezy — na co zwrócić uwagę
To, że noszenie ortezy w wielu przypadkach niesie ze sobą więcej korzyści i jest wygodniejsze niż unieruchomienie gipsowe, nie oznacza, że można ją stosować w przypadku każdego urazu i problemów z układem ruchu.
Jeśli orteza ma ci pomóc w szybszym powrocie do zdrowia i odzyskaniu pełnej sprawności fizycznej, musisz jej wybór oprzeć na diagnozie i opinii specjalisty. To może być ortopeda, fizjoterapeuta, traumatolog, neurolog lub reumatolog.
Poza tym niezbędne jest bardzo dokładne stosowanie się do wskazówek i zaleceń, jakie od jednego z nich otrzymasz.
Zanim lekarz wybierze odpowiedni rodzaj ortezy, musi określić, jaki cel ma ona spełniać w twoim konkretnym przypadku. Inną stosuje się w ramach działań profilaktycznych, inną leczniczo, a jeszcze inna idealnie sprawdzi się do korekcji. Bierze też pod uwagę stopień i rozległość uszkodzenia tkanek oraz przez jaki czas orteza będzie noszona.
Wpływ na wybór ma też stopień zaawansowania schorzenia, w którego leczeniu ma pomóc orteza. Nie bez znaczenia jest też twoja waga. Gdy cierpisz na nadwagę lub otyłość, orteza musi być odpowiednio mocna, by nie doszło do jej uszkodzenia w trakcie używania.
W trakcie dobierania ortezy zwracaj uwagę na odczucia płynące w danej części ciała, która ma zostać usztywniona. Gdy orteza będzie za luźna, nie będzie mogła w sposób wystarczający stabilizować stawów. Z kolei zbyt ciasna orteza może być przyczyną obrzęków.
Orteza — możliwe powikłania
Dobór właściwej ortezy to pierwszy i bardzo ważny krok, jeśli chcesz wspierać organizm w procesach regeneracji i zdrowienia.
Jeśli orteza jest dobrze dobrana i użytkowana, nie powinno dojść do powikłań. Zdarza się jednak, że dochodzi do nich w obrębie tkanki skórnej i mięśniowej oraz aparatu kostno-więzadłowego. Warto o tym pamiętać, by móc odpowiednio wcześnie zareagować i wprowadzić zmiany. Stosowanie ortez niesie ze sobą ryzyko wystąpienia powikłań zarówno w obrębie tkanki skórnej i mięśniowej, jak i aparatu kostno-więzadłowego.
Jeśli twoja orteza jest źle umieszczona, czyli jest za luźna lub za ciasna, albo też na nieprawidłowej wysokości, może spowodować mechaniczne otarcia i rany na skórze. Na pojawienie się otarć ma też wpływ wysoka temperatura powietrza w otoczeniu, w którym przebywasz.
Poniżej miejsca stosowania ortezy mogą pojawić się obrzęki spowodowane utrudnionym odpływem krwi żylnej i limfy.
Jeśli twoja orteza nie będzie prawidłowo konserwowana oraz nie będziesz przestrzegał zasad higieny, na skórze może dojść do zmian o charakterze alergicznym i zapalnym.
Ucisk nerwu czuciowego może wywołać parestezje, natomiast podrażnienia włókien nerwu ruchowego, objawić się mogą niedowładem.
Przy dłuższym czasie użytkowania ortezy może dojść do zaników mięśniowych w miejscu jej stosowania. Skutkiem tego może być wtórna niestabilność stawu, do czego dodatkowo może się przyczynić zaburzona koordynacja nerwowo-mięśniowa.
Innym powikłaniem, do którego może dojść, są zmiany o charakterze zapalnym lub alergicznym w miejscu noszenia ortezy. Mogą się pojawić, gdy nie dbasz odpowiednio o konserwację i higienę związaną z noszeniem ortezy. Chodzi tu między innymi o pranie ortezy. O to, jak odpowiednio dbać o swoją ortezę, dopytaj lekarza, który zalecił jej stosowanie.
