Złamanie kości to coś, co może przydarzyć się każdemu. Szczególnie narażone na niego są osoby prowadzące bardzo aktywny tryb życia, choć do tego rodzaju urazu może też dość w zupełnie innych okolicznościach. Przykładem są wypadki komunikacyjne, w których trakcie całe ciało wystawione jest na działanie bardzo dużych sił zewnętrznych.
Jak dochodzi do złamania tak twardej części ciała i od czego zależy sposób leczenia tego rodzaju uszkodzeń układu szkieletowego?
Czym jest złamanie kości?
Złamanie kości jest je całkowitym lub częściowym pęknięciem. Dochodzi do niego pod wpływem działania sił przekraczających jej wytrzymałość mechaniczną. W przypadku prawidłowo zbudowanej i wytrzymałej kości, na ogół są to złamania wysokoenergetyczne. Oznacza to, że energia urazu zawsze jest duża. Przykładem jest upadku z dużej wysokości oraz różnego rodzaju urazy komunikacyjne. W wyniku działania wysokiej energii urazu dochodzi też do znaczącego uszkodzenia tkanek miękkich, które otaczają uszkodzoną kość.
W przeciwieństwie do złamań wysokoenergetycznych wyróżniamy również złamania niskoenergetyczne, które spowodowane są małą energią urazu, na przykład upadkiem z wysokości własnego ciała.
Leczenie złamań
Leczenie zachowawcze i operacyjne złamań nie zawsze prowadzi do osiągnięcia celu jakim jest zrost odłamów kostnych.
Więcej o tym problemie tutaj: Leczenie złamań
Jakie siły oddziałują na kość w chwili złamania?
W zależności od mechanizmu urazu na kości działają siły o różnym kierunku. Może to być bezpośrednie uderzenie, pośrednie, silna i chwilowa kompresja albo pośrednie skręcenie kości wzdłuż jej długiej osi.
Zdarza się, że powstają złamania awulsyjne, które są następstwem gwałtownego pociągnięcia przyczepu przez gwałtownie obkurczony mięsień. Dochodzi wówczas do oderwania się jego przyczepu z fragmentem kostnym.
Złamanie kości — jakie są jego rodzaje
Złamanie może być sklasyfikowane jako:
- zamknięte — skóra pozostaje w ciągłości,
- otwarte — skóra i tkanki miękkie są uszkodzone, a kość ma kontakt ze środowiskiem zewnętrznym.
Złamanie kości może być określone na kilka różnych sposobów. I tak wyróżniamy złamanie:
- zielonej gałązki — charakterystyczne dla wieku dziecięcego, gdzie gruba okostna nie pozwala złamać się kości całkowicie i powstaje pęknięcie z wygięciem trzonu złamanej kości,
- poprzeczne — szczelina jest prostopadła do osi długiej kości,
- skośne — szczelina przebiega pod kątem do osi długiej kości,
- spiralne — szczelina przebiega spiralnie wzdłuż kości,
- kompresyjne — powstaje na skutek znacznego ucisku, najczęściej w obrębie trzonów kręgów i w obrębie stawów.
- wielofragmentowe — wtedy, kiedy można wyróżnić więcej niż dwa odłamy kostne,
- segmentalne — na kilku poziomach trzonu kości długiej,
- wewnątrzstawowe — powstaje w środku stawu z uszkodzeniem powierzchni stawowych,
- zmęczeniowe — powstaje stopniowo na skutek nadmiernego obciążenia danej kości, zwykle podczas biegania lub długiego marszu,
- przemieszczone — kiedy odłamki w sposób istotny przesuwają się względem siebie,
- patologiczne — powstaje w miejscu osłabienia tkanki kostnej przez proces chorobowy, na przykład guz nowotworowy,
- osteoporotyczne — w następstwie osłabienia tkanki kostnej, spowodowanego osteoporozą.
Każda kość może ulec złamaniu i każde złamanie jest w sposób szczegółowy sklasyfikowane. Celem tego jest ułatwienie komunikacji i optymalizacji procesu decyzyjnego odnośnie do metod leczenia.
Jakie są objawy złamania?
Często w chwili urazu czujemy, że coś trzasnęło albo strzeliło. Pojawia się nagły ból, ograniczenie zakresu ruchu i brak możliwości obciążenia kończyny, obrzęk, deformacja i zasinienie.
W wielu przypadkach ciężko odróżnić stłuczenie od złamania, a w innych sprawa jest dość oczywista.
Diagnozowanie złamania
W celu właściwego zdiagnozowania urazu lekarz przeprowadza wywiad medyczny. Pomaga mu on w poznaniu mechanizmu urazu oraz okoliczności, w jakich do niego doszło. Nabiera wówczas wyobrażenia na temat potencjalnych uszkodzeń i energii urazu.
Następnie zawsze wykonuje badanie RTG przynajmniej w dwóch projekcjach. W wielu przypadkach, zwłaszcza w wątpliwych, wykonuje tomografię komputerową. Umożliwia ona dokładne zapoznanie się z przebiegiem szczelin złamania i jest znacznie bardziej szczegółowa niż badanie RTG.
W jaki sposób można leczyć złamanie kości?
W przypadku złamania otwartego lekarz zawsze wybiera leczenie operacyjne. Jest to podyktowane tym, że złamanie tego typu z definicji jest zanieczyszczone. Dlatego rana musi być w warunkach szpitalnych, na sali operacyjnej i w znieczuleniu oczyszczona, a kość ustabilizowana.
W przypadku złamań zamkniętych, na ogół lekarz pod uwagę bierze:
- leczenie zachowawcze,
- leczenie operacyjne.
Wybór metody leczenia zależy od wielu czynników, taki jak:
- lokalizacja złamania,
- stopień przemieszczenia odłamów,
- wiek i aktywność pacjenta,
- prognozowany efekt po wdrożeniu danego typu leczenia,
- obciążenia internistyczne,
- inne.
Niektóre złamania ze względu na przewlekłość i zły efekt leczenia zachowawczego leczone są wyłącznie operacyjnie. Tak bywa w przypadku złamania kości udowej u dorosłych albo złamania kręgosłupa z zaburzeniem jego stabilności lub porażeniami.
Zachowawcze leczenie złamań polega na czasowym zastosowaniu unieruchomienia gipsowego lub ortezy po uprzednim nastawieniu złamania, jeśli jest to konieczne.
W przypadku złamań lekarz praktycznie zawsze wdraża środki przeciwbólowe, zwłaszcza w początkowym okresie.
Bardzo ważnym elementem w leczeniu zarówno operacyjnym, jak i zachowawczym jest rehabilitacja. Ważne jest, by została ona jak najszybciej wdrożona, czyli w przypadku leczenia:
- operacyjnego — wkrótce po zabiegu,
- zachowawczego — po usunięciu unieruchomienia gipsowego.
Całość leczenia od urazu do osiągnięcia pełnej funkcji po przebytym złamaniu, które goi się bez powikłań, trwa od 4 tygodni do nawet kilku miesięcy.
