Palec młotkowaty to powszechnie występujące schorzenie w stopie, obejmujące stawy międzypaliczkowe bliższe w palcach od II do V. Ze względu na to, iż schorzeniu temu można skutecznie zapobiegać, warto znać przyczyny, które stoją za jego pojawieniem się. Istotne są również informacje na temat objawów, które powinny cię skłonić do wizyty u ortopedy lub podologa.
Co to jest palec młotkowaty?
Palec młotkowaty to schorzenie, które dotyczy małych palców u stopy, czyli wszystkich poza paluchem. Jest to zgięcie palca w stawie paliczkowym bliższym, czasami międzypaliczkowym dalszym, a bywa też, że w obu stawach równocześnie. To schorzenie może przybrać postać przykurczu:
- korektywnego — można ręcznie wyprostować palec młotkowaty,
- utrwalonego — przykurcz jest stały, co uniemożliwia wyprostowanie palca.
Palec młotkowaty — przyczyny
Przyczyny palca młotkowatego zazwyczaj są wieloczynnikowe. Rozwija się u osób dorosłych, ale zdarza się też, że bywa schorzeniem wrodzonym.
Jednym z głównych czynników, który ma wpływ na pojawienie się palca młotkowatego, jest źle dopasowane obuwie. Gdy jest zbyt ciasne, powoduje powstanie ogromnego ciśnienia w przedniej części stopy. Palec jest wówczas zgięty, a jego wymuszona pozycja uszkadza więzadła oraz mięśnie. Doprowadza w ten sposób do powstania zapalenia i tworzenia przykurczu.
Również schorzenia towarzyszące, takie jak paluch koślawy i Bunionette zwiększają ciśnienie w obuwiu danej stopy.
Do innych przyczyn palca młotkowatego należą:
- schorzenia neurologiczne,
- różnego pochodzenia spastyczności,
- dna moczanowa,
- reumatoidalne zapalenie stawów,
- działanie neutrogenne i pourazowe,
- przykurcz mięśnia brzuchatego łydki,
- nadmierna długość drugiego palca,
- nieleczone haluksy,
- słabe funkcjonowanie mięśnia strzałkowego długiego i piszczelowego tylnego,
- wady anatomiczne,
- otyłość i nadwaga,
- stopa nadmiernie wydrążona,
- cukrzyca.
Nie bez znaczenia jest też płeć i wiek, co objawia się tym, iż częściej palec młotkowaty pojawia się u kobiet oraz osób po 50. roku życia.
Urazy, stany zapalne, schorzenia palców, czy różnego rodzaju deformacje to wybrane problemy stóp, z którymi powinieneś zgłosić się do ortopedy. Nie warto przy tym zwlekać z wizytą. Im wcześniej zdiagnozujesz przyczyny dolegliwości i rozpoczniesz leczenie, tym wcześniej odzyskasz optymalną sprawność.
Jeśli w tej chwili ból lub inne objawy w obrębie stopy utrudniają ci funkcjonowanie i utrzymują się od pewnego czasu, umów się na konsultację.
Jakie objawy wskazują na palec młotkowaty?
Głównym objawem palca młotkowatego jest ból, zaczerwienienie i odciski w przykurczanym stawie. Dochodzi wówczas do ocierania i drażnienia o obuwie. Po pewnym czasie ten ruch jest ograniczony. Zgięcie palca i odcisk na jego czubku zwykle uniemożliwiają noszenie krytego obuwia.
Nie powinieneś lekceważyć pierwszych objawów, gdy palec jest jeszcze elastyczny i zmiany są odwracalne. Konsultacja medyczna może uchronić twoje palce przed trwałym usztywnieniem.
Jak zapobiegać powstaniu palca młotkowatego?
Zapobiegać zmianom w postaci palca młotkowatego możesz na wiele sposobów. W ramach profilaktyki zdrowotnej powinieneś dobierać odpowiednio duże i szerokie obuwie z dostateczną ilością miejsca na palce. W praktyce oznacza to, że noski powinny być na tyle szerokie, by nie spychały palców, a rozmiar buta najlepiej, gdyby był o pół centymetra większy, niż najdłuższy palec w twojej stopie.
Równie ważne jest wykonywanie korekcji towarzyszących deformacji, takich jak paluch koślawy czy też Buniontette, zwanej deformacją Taylora.
Gdy chodzi o dzieci, zwróć uwagę, aby zbyt ciasne nie było zarówno obuwie, jak i skarpetki.
Na czym polega leczenie?
Pierwszym etapem jest leczenie zachowawcze obejmujące pomoce ortopedyczne i techniczne, których celem jest odciążenie stawów, które uległy zniekształceniu. W sytuacji, gdy nie przyniesie ono spodziewanych rezultatów, konieczna może się okazać operacja.
Leczenie zachowawcze
Niezbędnym elementem leczenia zachowawczego jest zmiana obuwia. Buty powinny być z szerokim, dużym przodostopiem, odpowiednią ilością miejsca na palce oraz na niskim obcasie. Należy też dobierać odpowiednie wkładki silikonowe, zabezpieczających palec przed pocieraniem o obuwie. Jeśli z pewnych butów nie możesz zrezygnować, poproś szewca, by rozciągnął w nich noski i tym samym uwypuklił je dookoła palca. Dobrym wyborem mogą okazać się też wygodne sandały.
W ramach leczenia zachowawczego możesz też używać przeznaczonych do ochrony palca młotkowatego akcesoriów. Do wyboru masz między innymi:
- cienkie plastry — stosowane są w przypadku zmian na kilku palcach jednej stopy,
- wkładkę ortopedyczną na palce młotkowate,
- specjalny ochraniacz na palec młotkowaty,
- wykonane z żelu polimerowego opaski w postaci obrączki na palce młotkowate — chronią skórę przed odciskami i rozwojem rogowacenia oraz zabezpieczają przed podrażnieniem stawu,
- wyprofilowaną pod okolicę przodostopia miejscową osłonę na palce młotkowate.
Leczenie zachowawcze palca młotkowatego obejmuje też różnego rodzaju zabiegi i ćwiczenia. Warto rozważyć skorzystanie z pomocy wyspecjalizowanego rehabilitanta, który dostosuje program ćwiczeń do stopnia zaawansowania zmiany w stopie. Mogą one pomóc w zrelaksowaniu nadmiernie napiętych mięśni na podeszwowej powierzchni palców, w wyprowadzeniu wady postawy w obrębie stopy, czy też we wzmocnieniu mięśni osłabionych po stronie grzbietowej palców. Rehabilitant może też zastosować masaż zmienionych stawów i terapię manualną palca młotkowatego.
Dobre efekty mogą też przynieść zabiegi wchodzące w skład fizjoterapii, na przykład ultradźwięki i laseroterapia.
Ćwiczyć powinieneś również w domu, aby rozciągać i prostować mięśnie palców u stóp. Do często stosowanych ćwiczeń należy ugniatanie palcami stóp położonego na podłodze ręcznika czy też podnoszenie za ich pomocą małych przedmiotów z podłogi.
Leczenie operacyjne
W leczeniu palców młotkowatych lekarz może wykorzystać dwa rodzaje operacji. W przypadku palca młotkowatego korektywnego zabieg polega na uwolnieniu, przecięciu i wydłużeniu ścięgien, co pozwala na wyprostowanie palca i ustawienia go w prawidłowej pozycji.
Z kolei w przypadku utrwalonego przykurczu, ortopeda wykorzystuje metodę, która polega na usztywnieniu zajętego stawu, w wyprostowanej, fizjologicznej pozycji.
To tak zwany zabieg artrodezy, który polega na wyłączeniu z ruchu zajętego stawu. Wycinany jest wówczas staw i stabilizowany drutem. Dzięki temu twój palec będzie prosty i zniknie konflikt z obuwiem. Tym samym bez problemu i bez bólu będziesz mógł się przemieszczać.
Możliwe to jednak będzie dopiero wtedy, gdy palec się zagoi. Dlatego przez pewien czas powinieneś zrezygnować z dłuższych spacerów i wędrówek. W zamian za to utrzymuj stopę uniesioną i odciążoną tak często, jak to możliwe, by wesprzeć w ten sposób procesy regeneracyjne.
Postępowanie pooperacyjne po takim zabiegu
Postępowanie pooperacyjne polega na oszczędzaniu kończyny przez 6-8 tygodni, do czasu zagojenia rany i uzyskania zrostu kostnego w operowanym palcu. W przypadku użycia druta stabilizującego usztywniony palec, powinieneś zgłosić się na jego usunięcie po około 5-6 tygodniach. Usunięcie drutu jest bezbolesne i nie wymaga znieczulenia.
Zabieg operacyjny nie wymaga długiego przebywania w szpitalu.
O czym jeszcze warto wiedzieć, gdy chodzi o palec młotkowaty?
Zazwyczaj palec młotkowaty towarzyszy innym zniekształceniom w obrębie przodostopia. Bywa tak, że kobiety zgłaszają się z powodu dolegliwości bólowych palca drugiego, czy też palca trzeciego, tzw. młotkowatego, natomiast nie zwracają uwagi na to, że mają palucha koślawego, czy też inne schorzenia w obrębie przodostopia. Dlatego odpowiednie leczenie to kompleksowe leczenie. Taka pacjentka wymaga obowiązkowo:
- korekcji palucha koślawego, jeżeli towarzyszy, korekcji palca młotkowatego, czy to drugiego, czy trzeciego, czy też obu, jeżeli takie występują,
- leczenia deformacji Taylora, jeżeli takie schorzenie u takiej pacjentki występuje.
Choć nie zawsze palec młotkowaty wymaga interwencji chirurgicznej, to jest to jedna z najskuteczniejszych metod jego leczenia. Szczególnie w sytuacji, gdy zmiany są zaawansowane i doszło do całkowitego usztywnienia palca.
Jeśli jednak odpowiednio wcześnie zadbasz o swoje stopy i obuwie, którego na co dzień używasz, możesz się uchronić przed tego rodzaju schorzeniem stopy. Unikniesz tym samym dolegliwości bólowych oraz zabiegów, które stosowane są w ramach leczenia zachowawczego i operacyjnego.
Czasem wystarczy odrobina uwagi poświęconej stopom, codzienna obserwacja i znajomość podstawowych objawów schorzeń stopy, by uniknąć poważnych problemów zdrowotnych, albo przynajmniej zmniejszyć ryzyko ich pojawienia się.
Gdy tylko dostrzeżesz niepokojące zmiany w obrębie stopy, czy też pojawi się ból, zaczerwienienie lub nienaturalne zgrubienie, umów się na konsultację do ortopedy. Objawy nie muszą wskazywać na poważne schorzenia, ale właściwa diagnoza pomoże odpowiednio wcześnie rozpocząć leczenie i tym samym szybciej je zakończyć.
