Złamanie osteoporotyczne — jak bardzo może być groźne i czy możesz mu zapobiec?

Złamanie osteoporotyczne — jak bardzo może być groźne i czy możesz mu zapobiec?

Uraz w postaci złamania nie należy do rzadkości i wiele osób doznało go przynajmniej raz w życiu. Okazuje się jednak, że jest różnica między złamaniem, którego doznałeś w młodym wieku, a tym, które przydarzyło się osobie starszej. Wynika to ze zmian w kościach, które mogą mieć wiele przyczyn i prowadzić do bardzo groźnych w skutkach uszkodzeń.
Czym jest osteoporoza, bo o niej mowa? Czy można jej zapobiec? Jak groźne może być złamanie osteoporotyczne i jak wygląda jego leczenie?

Co to jest osteoporoza?

Osteoporoza jest to schorzenie kości, które polega na obniżeniu jej odchyleń poniżej dwóch i pół obniżeń standardowych, od średniej wartości dla zdrowej populacji w wieku 20-40 lat. Definicja brzmi nieco pokrętnie, ale warto ją znać.
Jest to tak zwany współczynnik T-Score i wychodzi on podczas badania densytometrycznego. Istnieje pewna określona norma i odchylenie od niej określamy jako nieprawidłowe, co w konsekwencji oznacza osteopenię lub osteoporozę.

Prawidłowe parametry gęstości kości mieszczą się w T-Score między +1 a -1. Etapem pośrednim pomiędzy prawidłową gęstością kości a osteoporozą jest tak zwana osteopenia, gdzie wskaźnik T-Score mieści się w przedziale od -1 do -2,5.
W dużym uproszczeniu kość zbudowana jest mikroskopowo jak plaster miodu, czyli pomiędzy beleczkami kostnymi znajdują się pewne przestrzenie. W przebiegu osteoporozy te przestrzenie zaczynają być coraz większe, co sprawia, że ten plaster miodu jest coraz bardziej przezierny. Beleczki tworzą strukturę coraz mniej zagęszczoną i skutkuje to osłabieniem wytrzymałości tkanki kostnej. W konsekwencji prowadzi do wystąpienia złamań bez istotnego urazu. W takich przypadkach mówimy, że jest to złamanie osteoporotyczne.

Osteoporoza - kość zdrowa i chora

Czy osteoporoza jest problemem powszechnym?

Osteoporoza jest niestety schorzeniem bardzo powszechnym w populacji ludzkiej. Statystycznie aż jedna na dwie kobiety i jeden na czterech mężczyzn w wieku powyżej 50 lat ma bardzo dużą szansę na doznanie złamania kości z powodu osteoporozy. Jest to pierwszy objaw tej choroby. Oznacza to, że osteoporoza nie jest schorzeniem, które jest w jakikolwiek sposób bolesne. Nie sprawia żadnych ograniczeń, czy dyskomfortu. Jeśli wcześniej nie wykonywałeś żadnych badań densytometrycznych, to o tym, że masz osteoporozę, dowiadujesz się dopiero po pierwszym złamaniu.
Osteoporoza po prostu nie boli, choć wiele osób wini ją za swoich dolegliwości bólowe. Dopiero złamanie w następstwie osteoporozy jest bolesne i bardzo często otwiera drogę do bardzo poważnych powikłań.

Skąd się bierze osteoporoza?

Wyróżniamy dwie postaci osteoporozy:

Osteoporoza pierwotna (70%)

Jest ona następstwem samego starzenia się organizmu i związanej z tym mniejszej aktywności ruchowej, pogorszeniem metabolizmu oraz wchłaniania wapnia i witaminy D. To zaś ściśle związane jest z przekwitaniem hormonalnym.

Zaliczamy do niej osteoporozę:

  • idiopatyczną (młodzieńczą) – związaną z zaburzeniami wzrostu szkieletu,inwolucyjną, do której należy osteoporoza:
    • inwolucyjna typu I (pomenopauzalna) – dotyczy kobiet w wieku ok. 50-70 lat; jej istotą jest demineralizacja kości spowodowana ustaniem funkcji endokrynnych gruczołów jajnikowych,
    • inwolucyjna typu II (starcza) – dotyczy zarówno kobiet, jak i mężczyzn powyżej 70 roku życia; jest ona konsekwencją zmniejszonej aktywności osteoblastów i witaminy D3.

Osteoporoza wtórna (30%)

Zazwyczaj powstaje w młodszym wieku niż osteoporoza pierwotna. Jest ściśle związana z wieloma chorobami przewlekłymi. Występuje w przebiegu chorób:

  • autoimmunologicznych,
  • endokrynologicznych,
  • reumatoidalnych,
  • nowotworowych,
  • układu pokarmowego,
  • chematologicznych,
  • neurologicznych,
  • psychicznych.

Lista jest bardzo długa. Ponadto osteoporoza występuje w połączeniu z:

  • niską masą ciała,
  • paleniem papierosów,
  • nieprawidłowymi zwyczajami dietetycznymi,
  • niską ekspozycją na słońce,
  • alkoholizmem.

Można długo wymieniać przyczyny wtórnej osteoporozy.

Również wiele leków przyjmowanych przewlekle, wywołuje osteoporozę. Najczęściej wymieniane są leki sterydowe. To grupa, która jest najbardziej powszechnie stosowana w leczeniu różnego rodzaju jednostek chorobowych. Poza nimi są też leki przeciwpadaczkowe, przeciwzakrzepowe i przeciwdepresyjne. Powinieneś mieć to na uwadze podczas prowadzenia przewlekłej farmakoterapii.

Czym różni się złamanie osteoporotyczne od tak zwanego złamania normalnego, urazowego?

Osoby młode i prowadzące aktywny tryb życia, zwykle doznają urazów w przebiegu wypadków komunikacyjnych, podczas pracy, uprawiania sportów, czy różnych aktywności rekreacyjnych. Są to najczęściej urazy wysokoenergetyczne. Oznacza to, że do złamania zdrowej kości doszło w wyniku działania znacznej siły.

W przypadku złamań osteoporotycznych jest inaczej. Powstają one na skutek działania małej energii, stąd nazywane są złamaniami niskoenergetycznymi. Powstają po zwykłym upadku z wysokości własnego ciała lub nawet jeszcze niższej. Często są to upadki, do których dochodzi podczas wstawania z łóżka, związane z chwilowymi zaburzeniami równowagi lub świadomości. Tego typu złamania stanowią w sumie około 75% wszystkich urazów u osób w podeszłym wieku.

W przypadku zwykłych złamań, ortopedzi oprócz leczenia nieoperacyjnego, stosują leczenie operacyjne, które w przypadku tradycyjnych, urazowych złamań, rozwiązuje problem. Dzięki interwencji chirurgicznej większość pacjentów w miarę szybko wraca do formy.

Na czym polega problem w leczeniu złamań osteoporotycznych?

Problem jest w tym, że zdrowa kość jest dobrym materiałem do wykonania skutecznego nastawienia złamania oraz jego stabilizacji metodami zachowawczymi lub operacyjnymi.

Zupełnie inaczej wygląda to, gdy chodzi o złamanie osteoporotyczne. Występuje ono najczęściej u osób w podeszłym wieku. Powoduje przewlekły ból, znaczne upośledzenie mobilności, brak możliwości samodzielnej egzystencji, izolację, depresję oraz pogorszenie stanu ogólnego. W przypadkach znacznego unieruchomienia prowadzi nawet do śmiertelnych powikłań.
Statystyki światowe są bardzo zatrważające. W przypadku złamania w obrębie stawu biodrowego, około 20% pacjentów umiera w ciągu roku z powodu powikłań po złamaniu, jeszcze w trakcie jego leczenia. Pacjent jest bardzo wrażliwy i podatny na szereg problemów zdrowotnych po wystąpieniu takiego złamania. W przeciwieństwie do złamań występujących u osób młodych, aktywnych i tym samym zdrowych. To jest pierwsza różnica.


Przeczytaj także: Osteoporoza – problem nie tylko kobiet


Drugi ważny problem to jakość tkanki kostnej. Nawet najnowocześniejsze implanty i techniki operacyjne nie są w stanie zagwarantować, że uzyskane nastawienie i stabilizacja fragmentów złamania utrzyma się przez te newralgiczne pierwsze tygodnie. Nawet bez obciążania. Lekarzom bardzo zależy, aby po operacji pacjent był jak najszybciej spionizowany, zmobilizowany i uruchomiony. Dzięki temu może uniknąć śmiertelnych powikłań zakrzepowo-zatorowych, udarów, zapalenia płuc, zaniku mięśniowego, czy odleżyn. Ryzyko ich pojawienia się jest największe po złamaniu w obrębie stawu biodrowego.

Które kości najczęściej ulegają złamaniu osteoporotycznemu?

Najczęściej dochodzi do złamania w obrębie stawu biodrowego, czyli złamania szyjki kości udowej lub tak zwanego złamania przezkrętarzowego. Złamanie przezkrętarzowe w zasadzie dotyczy już pacjentów wiekowo najstarszych i najbardziej obciążonych internistycznie. Praktycznie 100% tego typu złamań wymaga leczenia operacyjnego. Już sam zabieg operacyjny jest znaczącym obciążeniem samym w sobie i pewnego rodzaju dodatkowym urazem dla schorowanego internistycznie pacjenta z osteoporotyczną tkanką kostną. Trzeba jednak jak najszybciej ustabilizować takie złamanie i tym samym dać mu szansę na spionizowanie i uruchomienie.
W przypadku złamań przezkrętarzowych ortopeda stosuje techniki nastawienia i stabilizacji takiego złamania. Natomiast w przypadku złamań szyjki kości udowej wszczepia on endoprotezę stawu biodrowego.
Częstym złamaniem jest też złamanie części dalszej kości promieniowej, które jest następstwem upadku i podparcia się ręką w celu asekuracji. Najrzadziej występują złamania żeber, miednicy i twarzoczaszki.

Złamanie osteoporotyczne – jak można zmniejszyć ryzyko ?

Przede wszystkim należy sobie w ogóle przyswoić świadomość, że takie schorzenie istnieje. Od świadomości istnienia osteoporozy trzeba zacząć. Ona nie daje żadnych objawów aż do momentu wystąpienia samego złamania. Każda osoba po 65. roku życia powinna mieć wykonane badanie gęstości kości, czyli tak zwaną densytometrię. Preferowanym odcinkiem do badania gęstości kości jest kręgosłup lędźwiowo-krzyżowy. W przeciwieństwie do badania w obrębie szyjki kości udowej, której stan w wynikach jest często zafałszowany. Dzieje się tak, ponieważ kość w tym miejscu jest bardziej zbita, przez co może nie wskazywać na obecność zmian osteoporotycznych.
U osób spełniających kryteria osteopenii i osteoporozy należy wdrożyć leczenie oraz profilaktykę urazów.

Na czym polega leczenie osteoporozy?

Leczenie osteoporozy polega na działaniach, które prowadzą do zmniejszenia ryzyka wystąpienia złamań i ich niebezpiecznych następstw. Odbywa się ono zazwyczaj pod nadzorem lekarza rodzinnego, endokrynologa lub gastrologa, w zależności od pierwotnego schorzenia, które dodatkowo wywołuje osteoporozę. Ortopedzi zajmują się leczeniem złamań jako następstw przebytego urazu i następstw osteoporozy pierwotnej lub wtórnej.
We wtórnej postaci osteoporozy bardzo ważne jest wykluczenie czynnika, który ją powoduje, co oczywiście nie zawsze w 100% jest możliwe. Nie każda przyczyna wtórna osteoporozy jest w pełni modyfikowalna. Niezależnie od postaci osteoporozy należy poprawić podaż wapnia i witaminy D. Skutecznym sposobem jest modyfikacja diety oraz suplementacja preparatami, które są powszechnie dostępne w aptekach.
Dodatkowo wdrażana jest też farmakoterapia.

Starsi mężczyźni ćwiczą, zapobiegają osteoporozie. Złamanie osteoporotyczne

Jakie są inne sposoby zapobiegania złamaniom osteoporotycznym, które sami pacjenci lub ich bliscy, mogą wdrożyć w codziennym życiu?

Każdy z nas może samodzielnie je wdrożyć i możemy pomóc naszym rodzicom oraz dziadkom we wdrożeniu różnego rodzaju działań profilaktycznych. Każda forma aktywności ruchowej działa korzystnie nie tylko na metabolizm i układ krążenia, ale też na układ kostny. W związku z tym im mniej się ruszamy, tym mamy większą szansę na progres zaburzeń osteoporotycznych. Należy pamiętać, że utrzymanie narządu ruchu w dobrej kondycji jest po prostu profilaktyką przeciwosteoporotyczną.

Również współpraca z rehabilitantem przynosi bardzo pożądane efekty. Poprawia się siła mięśni kończyn dolnych oraz stabilizacja i równowaga. Już to samo w sobie zmniejsza prawdopodobieństwo upadku i doznania urazu.

Bardzo ważna jest optymalizacja działania zmysłów wzroku. Ludzie w podeszłym wieku zazwyczaj gorzej widzą i słyszą, co już samo w sobie stanowi duże utrudnienie. Gdy dojdzie do tego zmniejszone oświetlenie lub szarówka we wczesnych godzinach nocnych, to wszystko może sprzyjać potknięciu i upadkowi. Tym samym ich udziałem może stać się złamanie osteoporotyczne.

Konieczne jest jak najlepsze wyrównanie schorzeń internistycznych, zwłaszcza układu krążenia. Dzięki temu zmniejsza się ryzyko wystąpienie omdlenia, zawrotów głowy czy utraty przytomności, które mogą skutkować doznaniem złamania osteoporotycznego.

Kolejną rzeczą na liście działań profilaktycznych jest wprowadzenie ułatwień w środowisku, w którym przebywa osoba chora na osteoporozę. Ważne, by przestrzeń, po której się porusza, wolna była od barier architektonicznych, które stanowią często przeszkody dla osób w podeszłym wieku i są źródłem upadków oraz złamań.

Bardzo ważna jest zmiana podejścia do nawyków życia codziennego, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym. Seniorzy mają zwyczaj, zgodnie z którym we wczesnych godzinach porannych muszą załatwić wiele spraw, niecierpiących w ich mniemaniu zwłoki. To zwykle jest wyjście do sklepu, na pocztę, do banku, na cmentarz, do kościoła itd. Według nich to wszystko musi się odbyć bardzo wcześnie rano. Natomiast nie zwracają uwagi na prognozę pogody, z której dowiedzieliby się, że tego dnia jest śnieg, ślisko, lód na chodnikach i inne utrudnienia w poruszaniu się.
W takich sytuacjach bardzo mocno wzrasta ryzyko doznania złamania osteoporotycznego na skutek upadku.

 

To top