Do złamania kości może dojść zarówno w trakcie uprawiania sportu, jak i w wyniku wypadku komunikacyjnego. Nierzadko dochodzi do niego też w trakcie codziennych sytuacji domowych lub w czasie wykonywania pracy. Złamanie złamaniu nierówne, dlatego też różne są metody, jakich lekarze używają do przywrócenia pełnej sprawności osobom, które doznały tego rodzaju urazu. Jedną z najczęściej stosowanych jest operacyjne leczenie złamań. Lekarze chcą w ten sposób uzyskać optymalny wynik w zakresie funkcji, deformacji oraz szybkości powrotu do codziennej aktywności i do pracy.
Od czego zależy wysoka skuteczność w tego rodzaju leczeniu?
Leczenie złamań
Leczenie zachowawcze i operacyjne złamań nie zawsze prowadzi do osiągnięcia celu jakim jest zrost odłamów kostnych.
Więcej o tym problemie tutaj: Leczenie złamań
Operacyjne leczenie złamań — na co zwracana jest szczególna uwaga
Podstawowe zasady to przede wszystkim przywrócenie anatomii, zapewnienie stabilności odłamów i jak najszybsze uruchomienie pacjenta. Jednak nadrzędną zasadą jest zachowanie zgodności z biologią zrostu kostnego. Operacyjne leczenie złamań ma przede wszystkim przynieść korzyści, a niewłaściwe postępowanie może doprowadzić do efektu odwrotnego i do bardzo niepożądanych powikłań. Kość to żywa tkanka, która podlega ciągłej przebudowie i musi siłą rzeczy otrzymywać niezbędne składniki odżywcze. A te są dostarczane przez naczynia krwionośne.
Unaczynienie kości pochodzi z różnych źródeł, a dokładnie z naczyń:
- śródkostnych,
- okostnej, czyli błony, która otacza każdą kość,
- tkanek miękkich.
To właśnie unaczynienie decyduje o potencjale gojenia. Im lepsze jest unaczynienie, tym lepszy dostęp do biochemicznych stymulatorów gojenia. Niezmiernie ważnym czynnikiem determinującym losy złamania jest też siła urazu. Złamania tak zwane wysokoenergetyczne, na przykład takie, do których doszło w wyniku wypadków komunikacyjnych, trudniej się goją. Wynika to z tego, iż gdyż siła urazu nie tylko łamie kość i niszczy otaczające tkanki miękkie, ale przede wszystkim niszczy unaczynienie tych fragmentów kostnych. Należy też pamiętać, że operacyjne leczenie złamań, czyli ingerencja chirurga w trakcie zabiegu powoduje kolejny uraz dla tkanek miękkich i dla odłamów kostnych.
Jaka jest biologia zrostu złamanej kości?
W przyrodzie naturalnie występuje tak zwany zrost wtórny. Lekarze wykorzystują to w leczeniu zachowawczym złamań, stosując różnego rodzaju unieruchomienia, czy to gipsowe, czy za pomocą ortez. Zapewniają tym samym jedynie względną stabilizację odłamów, co oznacza, że możliwe jest przenoszenie obciążeń osiowych pomiędzy tymi odłamami. W tym przypadku występują mechaniczne bodźce stymulujące zrost, czyli mikro ruch pomiędzy poszczególnymi odłamami kostnymi.
Ten rodzaju zrostu cechuje występowanie po sobie kilku faz:
- — to faza krwiaka, w której ma miejsce aktywacja komórek krwi do procesu naprawy. W momencie złamania powstaje krwiak i tak naprawdę od razu po złamaniu rozpoczyna się biologiczny proces gojenia.
- — krwiak się organizuje i zaczyna się tworzyć ziarnina zapalna.
- — ziarnina zapalna ulega przebudowie w taką tkankę chrzęstną.
- — tkanka chrzęstna ulega przebudowie do młodej kości, tak zwanej kostniny, która nie ma jeszcze pełnej wytrzymałości mechanicznej.
- — to najdłuższa faza, w której trakcie dochodzi do zrostu ostatecznego, kiedy ta młoda kostnina zaczyna dojrzewać i osiągać właściwą wytrzymałość mechaniczną. Jest to taka faza przebudowy.
Operacyjne leczenie złamań zgodne z biologią zrostu kostnego — jak powinna wyglądać
Przede wszystkim ortopeda, który operuję złamaną kość, powinien zachować ukrwienie odłamów kostnych, czyli dostęp operacyjny. Jego postępowanie powinno być jak najbardziej delikatne jednakowo dla tkanek miękkich, począwszy od skóry, poprzez mięśnie, nerwy, naczynia, okostną, aż po same odłamy kostne. Współcześnie bardzo wiele złamań można operować technikami mało inwazyjnymi, które umożliwiają nieotwieranie i nieingerowanie w nią bezpośrednio. Dzięki temu chirurg nie pozbawia złamania krwiaka i tych wszystkich biologicznych wartości, które ten krwiak za sobą niesie. W związku z powyższym zaczyna postępować coraz bardziej delikatnie oraz zgodnie z biologią i poszanowaniem tkanek miękkich.
Jak wygląda sprzętowe zaplecze operacyjne?
Operacyjne leczenie złamań wymaga ogromnej bazy sprzętowej i zestawu różnego rodzaju implantów. Nowoczesny sprzęt i implanty to bardziej technologia kosmiczna, niż pomieszczenie majsterkowicza, co niestety przekłada się też na koszty leczenia pacjenta i samej operacji. Skuteczność zespolenia złamania nie wynika z dowolnie fantazyjnego połączenia poszczególnych odłamów kostnych śrubkami, drutami, czy płytkami. Nawet najmocniejsze zespolenie odłamów kostnych za pomocą implantów, samo w sobie nie zapewnia zrostu tych odłamów, jeśli nie będzie wykonane z szacunkiem dla tkanek miękkich, czyli zgodnie z biologią.
Zmiana podejścia do leczenia operacyjnego kości
Przez wiele dziesięcioleci operacyjne leczenie złamań było nieskuteczne i obarczone wieloma powikłaniami. Wynikało to z niewiedzy lekarzy, którzy nie rozumieli biologii zrostu kostnego i nie postępowali zgodnie z biomechaniką układu kostnego. Dopiero w latach 60. XX wieku powstały racjonalne podwaliny naukowe i teoria dwóch rodzajów stabilności zespoleń — stabilności bezwzględnej i względnej.
Stabilność bezwzględna
Chirurg w trakcie zabiegu zapewnia ją dzięki uzyskaniu docisku między odłamami. Umożliwia to powstawanie między nimi mikronaczyń krwionośnych, dzięki czemu dochodzi do zrostu przez ciągłość. Jest to tak zwany zrost pierwotny, czyli odłamy kostne muszą być ze sobą:
- po pierwsze w bardzo dobrym kontakcie,
- po drugie ten kontakt musi być zwiększony poprzez dociśnięcie odpowiednimi technikami zespalania odłamów wzajemnie do siebie.
Ta zasada jest stosowana głównie do leczenia złamań prostych. Szczególnie sprawdza się w operacyjnym leczeniu złamań w obrębie stawów, gdzie konieczne jest precyzyjne nastawienie odłamów i przywrócenie idealnej anatomii powierzchniom stawowym.
Stabilność względna
Tego rodzaju stabilność polega na tym, że chirurg zostawia pewien zakres elastyczności zespolenia odłamów. Dzięki temu występuje między nimi mikro ruch promujący powstawanie tak zwanej młodej kości, czyli kostniny. Ta zasada znajduje szczególne zastosowanie w leczeniu złamań w obrębie trzonów kości długich. To tu właśnie najważniejsze jest przywrócenie osi, rotacji i długości złamanej kości, bez idealnego układania wszystkich odłamów jak puzzle.
Zespolenie złamania z zachowaniem odpowiedniego ukrwienia — czy gwarantuje zrost kostny
Niestety tego rodzaju zespolenie nie daje takiej gwarancji. Zrost kostny po leczeniu operacyjnym będzie przebiegał prawidłowo, jeśli zostanie zachowane ukrwienie odłamów i pokrycie zdrowymi tkankami miękkimi. Zastosowana technika zespolenia będzie jednoznacznie zgodna albo z zasadą stabilności względnej, albo z zasadą stabilności bezwzględnej. Jeśli chirurg obie te zasady pomiesza, to zespolenie albo będzie spowalniało zrost kostny, albo wręcz go uniemożliwi.
Operacyjne leczenia złamań wymaga prawidłowego zastosowania wszystkich zasad, ogromnej wiedzy, doświadczenia i umiejętności manualnych. Do tego dochodzą odpowiednie narzędzia, implanty i prawidłowe postępowanie pooperacyjne na czele z rehabilitacją. Dopiero wtedy recepta na zrost złamania jest kompletna.
