PALUCH KOŚLAWY
(hallux valgus, halux, haluksy)
Paluch koślawy potocznie nazywany haluksem to złożone, postępujące zniekształcenie stopy polegające na przemieszczeniu palucha w kierunku drugiego palca (zdj. 1) oraz przesunięciu pierwszej kości śródstopia w kierunku wewnętrznym stopy co powoduje powstanie guza. Balonowate zgrubienie jest utworzone przez głowę pierwszej kości śródstopia (zdj. 3).
zdj. 1 Stopa lewa – widok od góry
- Boczne przemieszczenie palucha
- Przyśrodkowe przemieszczenie 1 kości śródstopia (bolesny guz-bunion)
zdj. 2 RTG stopa lewa prawidłowa – widok od góry
- Prawidłowa pozycja palucha oraz 1 kości śródstopia – zdrowa stopa
zdj. 3 RTG stopa lewa paluch koślawy- widok od góry
- Boczne przemieszczenie palucha
- Przyśrodkowe przemieszczenie 1 kości śródstopia (bunion)
OBJAWY
PALUCHA KOŚLAWEGO
Powstaniu palucha koślawego towarzyszy zazwyczaj ból okolicy głowy pierwszej kości śródstopia (balonowatego zgrubienia) najczęściej w wyniku pocierania o obuwie, narastającego zapalenia tkanek miękkich tej okolicy oraz ból palucha uciskającego na drugi palec.
Ból podeszwowej strony stopy tzw. metatarsalgia. Ból okolicy pierwszej kości śródstopia powodowany drażnieniem nerwów w okolicy buniona.
W około 90% przypadków chorobą dotknięte są kobiety, co związane jest z predyspozycją kobiet do wiotkości stawowej (estrogeny) oraz z typem noszonego przez nie obuwia.
DLACZEGO POWSTAJE?
- Dużą rolę w powstaniu deformacji odgrywają czynniki genetyczne, tj. przekazywane przez rodziców na dziecko specyficzne cechy budowy stawów.
- Nieprawidłowe obuwie noszone przez kobiety– zbyt wąskie (na kształt trójkąta) oraz na wysokim obcasie – wywierają nacisk od boku na paluch- uszkadzając mięsień odwodziciel palucha. U mężczyzn paluch koślawy ma wrodzony charakter i noszone obuwie nie wpływa na rozwój deformacji.
- Stopa płasko-koślawa powoduje powstanie palucha koślawego.
- Reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczycowe zapalenie stawów, zespół Reitera doprowadza do powstania palucha koślawego.
- Wiotkość stawowa (np. zespół Marfana, zespół Ehlers-Danlos, zespół Downa)
- Uszkodzenie aparatu torebkowo-więzadłowego, złamanie trzeszczek, pierwszej kości śródstopia, paliczków palucha
- Choroby nerwowo mięśniowe
- Powikłania jatrogenne
Paluch koślawy najczęściej występuje obustronnie, początki deformacji pojawiają się zazwyczaj w trzeciej i czwartej dekadzie życia, ale są również wrodzone paluchy koślawe wymagające leczenia już w młodym wieku.
Deformacji palucha koślawego towarzyszą zniekształcenia w obrębie przedniej części stopy tj, płaskostopie poprzeczne objawiające się bólem podeszwowej strony stopy. Jest to tzw. metatarsalgia.
Płaskostopie poprzeczne może powodować podrażnienie nerwów międzypalcowych tzw. neuralgie mortona. Często paluchowi koślawemu towarzyszy zniekształcenie palców stopy tzw. palec młotkowaty.
Paluch koślawy jest schorzeniem, które wraz z upływem czasu postępuje i nasila stopień deformacji.
ROZPOZNANIE
Rozpoznanie jest stosunkowo proste; obserwujemy boczne pochylenie palucha, poszerzoną przednią część stopy z wystającym przyśrodkowo guzem. Z badań obrazowych posługujemy się prześwietleniem RTG wykonywanym zawsze w pełnym obciążeniu – na stojąco obu stóp.
Oceniamy na RTG
- Kąt koślawości palucha HV – norma wynosi do 150 – zawarty pomiędzy długą osią pierwszej kości śródstopia a paliczkiem proksymalnym palucha (patrz zdj. 4).
- Kąt międzyśrodstopny IM – norma wynosi do 90 -zawarty pomiędzy długą osia pierwszej a drugiej kości śródstopia (patrz zdj. 5).
zdj. 4
zdj. 5
LECZENIE
Leczenie palucha koślawego zależy od stopnia nasilenia deformacji i dolegliwości bólowych.
Leczenie zachowawcze
- Noszenie obuwia na płaskim obcasie z szerokim przodem (dla zmniejszenia ucisku na palce stopy)
- Rehabilitacja – działanie przeciwzapalne w okolic podrażnionych oraz rozciąganie mięśni łydki
- Aparaty odwodzące paluch – ortezy, żelowe rozpórki stosowane na noc zmniejszają zapalenie kaletki okolicy buniona ale nawet długotrwałe stosowanie nie koryguje zniekształcenia
Należy podkreślić że nieoperacyjne metody leczenia palucha koślawego są ograniczone. Możemy jedynie zmniejszyć dolegliwości bólowe oraz spowolnić postęp deformacji.
Leczenie operacyjne
Dlaczego należy zdecydować się na operacje palucha koślawego?
- Jest to deformacja postępująca, wraz z upływem czasu zniekształcenie zwiększa się, obejmuje większy zakres struktur stawu MP I wymagających leczenia, przy zaawansowanych zmianach zakres operacji jest większy.
- Leczeniem operacyjnym odwracamy powstałe zniekształcenie stopy, niwelujemy dolegliwości bólowe, zahamowujemy rozwój zniekształcenia.
- Gwarantujemy naszym pacjentom opiekę na każdym etapie leczenia na najwyższym poziomie.
- Gdy deformacja jest nasilona jedyną skuteczną metodą leczenia jest leczenie operacyjne polegające na przecięciu I kości śródstopia i ustawieniu jej w prawidłowym położeniu.
Leczenie operacyjne wg. danych naukowych jest jedyną skuteczną metodą leczenia palucha koślawego. Nie ma jednej uniwersalnej i najlepszej metody korekcji palucha koślawego. Opisano ponad 100 rodzajów operacji korygujących palucha koślawego. Obecnie stosowanych jest kilka z nich. Wybór rodzaju operacji zależy do stopnia nasilenia deformacji, towarzyszących zmian zwyrodnieniowych a także wieku i oczekiwań pacjenta.
Większość operacji polega na przecięciu I kości śródstopia w części dalszej np. osteotomia typu CHEVRON lub na całej jej długości typu SCARF i ustabilizowaniu kości przy pomocy tytanowych śrub. Taki sposób leczenia pozwala na poruszanie się od 1 doby po operacji w bucie odciążającym przodostopie (zdj. 6) zapewnia szybki, bezbólowy proces gojenia rany i uzyskania zrostu kostnego.
Taka technika operacyjna gwarantuje że pacjent może opuścić ośrodek zabiegowy w dniu operacji a także umożliwia wykonanie korekcji jednoczasowej obu stóp.
Po zastosowaniu nowoczesnych metod operacyjnych pacjent nie ma unieruchomionej stopy w „gipsie.”
Wyjątkowo bardzo nasilone deformacje wymagają bardziej złożonego postępowania, stabilizacji kości śródstopia przy pomocy płyty i śrub.
zdj. 6
Przy aktualnej wiedzy, sposobach fiksacji oraz doświadczeniu lekarza operującego możemy zapewniać że paluch koślawy „nie odrasta”. Ryzyko nawrotu wynosi około 3%-5%.
PRZYKŁADY
PRZED I PO OPERACJI
Przykładowe zdjęcia stóp z paluchem koślawym przed i po operacji.
GALLERY
LEKARZE
dr Paweł
Bąk
Specjalista ortopedii i traumatologii narządu ruchu specjalizujący się w chirurgii stopy i stawu skokowego.
FAQ
Jedyną skuteczną metodą leczenia deformacji typu bunionette jest leczenie operacyjne. Jedną z często wykorzystywanych do tego metod jest osteotomia typu scarf w obrębie trzonu piątej kości śródstopia.
Ta dość powszechna dolegliwość polega na nieprawidłowym wykrzywieniu małego palca stopy, co często prowadzi do bólu i dyskomfortu.
Najskuteczniejszą metodą leczenia haluksa małego palca jest interwencja chirurgiczna. W trakcie operacji stosuje się technikę zwaną osteotomią. Osteotomia polega na precyzyjnym przecięciu, a następnie odpowiednim ułożeniu kości i tym samym przywróceniu jej prawidłowego położenia. Ta metoda pozwala na skorygowanie deformacji, zmniejszenie bólu oraz poprawę funkcjonowania stopy.
Haluksy to deformacja stawu dużego palca stopy, często powodująca ból i dyskomfort. Standardowe metody leczenia haluksów obejmują zmianę obuwia na bardziej komfortowe, stosowanie specjalnych wkładek ortopedycznych, fizjoterapię oraz, w bardziej zaawansowanych przypadkach, leczenie operacyjne.
Wśród domowych metod leczenia, niektórzy ludzie próbują łagodzić objawy haluksów poprzez moczenie stóp. Popularne są kąpiele solne lub z dodatkiem ziół, które mogą pomóc w zmniejszeniu obrzęku i bólu.
Nie ma jednak badań naukowych potwierdzających skuteczność terapii polegającej na moczeniu stóp w jakichkolwiek preparatach, czy to przeciwzapalnych, czy też mających jakiekolwiek inne działanie. Tylko i wyłączenie ingerencja operacyjna może skorygować deformację.
Tak, tejpowanie może być pomocne w leczeniu halluksów, szczególnie po operacji. Tejpy stosuje się w celu utrzymania tkanek miękkich we właściwej pozycji, co wspomaga prawidłowe gojenie i zapobiega nieprawidłowym obciążeniom stawu.
Po operacji usuwania halluksów tejpowanie pomaga w stabilizacji stawu palucha, co jest ważne dla zachowania uzyskanych efektów chirurgicznych. Stosowanie tejpu może również wspierać redukcję obrzęku i poprawiać kontrolę nad ruchami palca, co przyspiesza proces rekonwalescencji.
Dodatkowo tejpowanie może być wykorzystywane w celu korygowania nieprawidłowych wzorców chodzenia, które mogły przyczynić się do powstania halluksów. Jest to część szerszego planu leczenia, który może również obejmować fizjoterapię, ćwiczenia wzmacniające i rozciągające, a także porady dotyczące odpowiedniego obuwia.
Jednakże ważne jest, aby tejpowanie było przeprowadzane przez wykwalifikowanego specjalistę, który zna odpowiednie techniki i wie, jak dostosować je do indywidualnych potrzeb pacjenta. Tejpowanie jest tylko jednym z elementów kompleksowego podejścia do leczenia halluksów, zwłaszcza po operacji.
