Niestabilność stawu skokowego nie bierze się z niczego. Ma swoje konkretne przyczyny, które pojawiły się w przeszłości. Jeśli lubisz górskie wędrówki lub aktywnie spędzasz czas, bardzo możliwe, że masz na swoim koncie różnego rodzaju mniejsze i większe urazy kończyn dolnych, w tym stopy i stawu skokowego. Jednym z najczęstszych jest skręcenie kostki, do którego nierzadko dochodzi już w wieku dziecięcym. Zwykle kończy się to chwilowym ograniczeniem w codziennym funkcjonowaniu, bólem i opuchlizną. Już po kilku dniach wszystkie te objawy się zmniejszają, a po tygodniu poruszasz się tak, jakby do niczego nie doszło.
Nie pozostaje to jednak bez wpływu na funkcjonowanie stawu skokowego. Zwłaszcza gdy do tego typu urazów dochodzi co jakiś czas, co może przejawić się w postaci problemów zdrowotnych nawet wiele lat później. Jednym ze skutków jest wspomniana na początku niestabilność stawu skokowego. To tylko pokazuje, że nie zawsze ustąpienie objawów urazu oznacza pełną regenerację uszkodzonego stawu.
Czym jest niestabilność stawu?
Niestabilność każdego stawu to nieprawidłowa nadmierna ruchomość powierzchni stawowych, wynikająca z niewydolności aparatu więzadłowego. Inaczej mówiąc, na skutek uszkodzenia więzadeł dochodzi do powstania „luzu” w stawie, co powoduje upośledzenie jego funkcji i wtórne uszkodzenia.
Niestabilność stawu skokowego — jakie mogą być przyczyny
Źródłem niestabilności stawu skokowego są przebyte urazy skrętne. Warto wspomnieć, że skręcenie stawu skokowego stanowi statystycznie około 30% wszystkich urazów sportowych razem wziętych. Chyba wszyscy mieli do czynienia ze „skręceniem kostek”, jak potocznie taki uraz jest określany.
W następstwie przebytego urazu skrętnego bardzo często dochodzi do częściowego lub całkowitego uszkodzenia więzadeł. W 80% są to więzadła tak zwanego kompleksu bocznego.
Kompleks boczny składa się z trzech więzadeł:
- strzałkowo-skokowego przedniego,
- strzałkowo-piętowego,
- strzałkowo-skokowego tylnego.
Najczęściej uszkodzeniu ulega więzadło strzałkowo-skokowe przednie, któremu w niektórych przypadkach towarzyszy uszkodzenie więzadła strzałkowo-piętowego.
Na szczęście tylko około 30% pacjentów z uszkodzeniami kompleksu bocznego więzadeł, ma wtórnie problem przewlekłej niestabilności stawu skokowego.
Czynnikiem predysponującym jest całkowite uszkodzenie więzadła strzałkowo-skokowego przedniego, wiotkość wielostawowa i osłabienie siły mięśni kończyn dolnych.
Niestabilność stawu skokowego — objawy
W trakcie badania pacjenta nie zawsze udaje się uzyskać obiektywne objawy niestabilności jak na przykład w przypadku kolana. Kluczowe decyzje podejmuje się więc na podstawie wywiadu z pacjentem i jego subiektywnych odczuć związanych z zachowaniem stawu skokowego podczas różnych aktywności.
Subiektywnie niestabilność stawu skokowego jest odczuwalna jako poczucie niepewności i „uciekania” stawu skokowego podczas chodzenia i biegania. Ma to miejsce zwłaszcza po nierównym terenie. Często ma wówczas miejsce tak zwane złe stąpnięcie, co skutkuje kolejnym urazem skrętnym i tym samym pogłębieniem istniejącego już problemu.
Kolejnym objawem jest nawracający ból i obrzęk w okolicy stawu skokowego, po dłuższym chodzeniu lub nawet staniu.
Częstym objawem niestabilności są powtarzające się urazy skrętne, nawet podczas mało dynamicznych aktywności.
Niestabilności stawu skokowego może też towarzyszyć uczucie mrowienia palców stopy, co jest spowodowane przez aktywne punkty spustowe. Inny objaw to krepitacje, czyli odczuwalne trzeszczenie w stawie skokowym.
Jak wygląda diagnozowanie niestabilności stawu skokowego?
Niezbędnym uzupełnieniem badania lekarskiego i rozmowy z pacjentem są badania obrazowe. Ortopeda standardowo wykonuje zdjęcia RTG na stojąco w obciążeniu oraz badanie USG stawu skokowego.
W wybranych przypadkach może rozszerzyć diagnostykę o rezonans magnetyczny stawu skokowego, żeby mieć więcej informacji na temat powierzchni chrzęstnych i ich ewentualnych uszkodzeń. Mając taki zestaw badań obrazowych, może precyzyjnie planować dalsze leczenie.
Leczenie niestabilności stawu skokowego
Jak w większości uszkodzeń dotyczących narządu ruchu są dwie możliwości – albo leczenie zachowawcze, albo operacyjne.
Zachowawcze leczenie stawu skokowego
W przypadku, gdy zdiagnozowana zostaje objawowa niestabilność stawu skokowego u pacjenta, który do tej pory nie był leczony, ortopeda zwykle w pierwszej kolejności zaleca rehabilitację. Celem zachowawczego leczenia rehabilitacyjnego jest poprawa:
- czucia głębokiego,
- balansu mięśniowego,
- schematu ruchu,
- zaburzeń statyki.
Fizjoterapeuta za pomocą odpowiedniego treningu, manipulacji, rozciągania i mobilizacji mięśni dąży do poprawienia aktywnej mięśniowej stabilizacji stawu oraz poprawy orientacji ustawienia stawu podczas obciążania.
Zazwyczaj w ciągu dwóch miesięcy systematycznej rehabilitacji, udaje się wyciągnąć miarodajne wnioski o jej skuteczności.
Pacjenci bardzo aktywni, uprawiający dynamiczne sporty i zwiększone obciążenia, są mniej podatni na osiągnięcie pełnej satysfakcji z leczenia zachowawczego.
Leczenie operacyjne
Gdy leczenie zachowawcze nie przyniosło spodziewanych efektów i niestabilność stawu skokowego wciąż jest problemem, z którym zmaga się pacjent, lekarz kwalifikuje go do leczenia operacyjnego. Ma ono na celu przywrócenie stabilności stawu skokowego oraz wyeliminowanie ewentualnych dodatkowych problemów wewnątrz stawów.
I etap
W wielu przypadkach pierwszym etapem procedury operacyjnej jest artroskopia stawu skokowego. W praktyce oznacza to wprowadzenie toru wizyjnego i narzędzi do wnętrza stawu w celu uwidocznienia i wyeliminowania uszkodzeń, dotyczących powierzchni chrzęstnych i innych patologii.
II etap
W drugim etapie tej samej operacji, lekarz wykonuje szycie uszkodzonego więzadła strzałkowo-skokowego przedniego z zastosowaniem wzmocnionych nici, ufiksowanych dodatkowo do kostki bocznej za pomocą niewielkich tytanowych kotwiczek.
W przypadku braku wskazań do wykonywania artroskopii zabieg operacyjny ogranicza się wyłącznie do szycia więzadła.
Postępowanie pooperacyjne
Gdy niestabilność stawu skokowego została zakwalifikowana do leczenia operacyjnego, niezbędne są działania, które należy wdrożyć po samym zabiegu. Dlatego w ciągu dwóch tygodni po operacji rozpoczyna się proces rehabilitacji przy ścisłej współpracy z fizjoterapeutą. Pełne obciążanie operowanej kończyny bez kul łokciowych jest możliwe zazwyczaj w ciągu 4-6 tygodni od operacji. Przywrócenie pełnej funkcji stawu skokowego do wykonywania znacznych obciążeń i pełnej dynamiki, uzyskiwany jest po około 4-6 miesiącach systematycznej rehabilitacji.
Odpowiednio ukierunkowane leczenie niestabilności stawu skokowego pozwala na powrót do aktywności zawodowych i sportowych. Zapobiega narastaniu dysfunkcji i zmian zwyrodnieniowych stawu skokowego w perspektywie długoterminowej. Warto podkreślić, że w zasadzie po każdym urazie skrętnym stawu skokowego, najbardziej skuteczną metodą przywrócenia prawidłowej sprawności jest rehabilitacja rozpoczęta tak szybko, jak to tylko możliwe.
Powodem, dla którego nie powinno się zwlekać z wizytą u ortopedy, są możliwe powikłania i narastające urazy. Jeśli więc cierpisz na niestabilność stawu skokowego i mimo to uprawiasz sport, doprowadzasz do przeciążeń i tak już osłabionego stawu. Przyspiesza to tylko rozwój zmian zwyrodnieniowych i natężenie dolegliwości bólowych. Zwiększasz też ryzyko doznania kolejnych urazów skrętnych w obrębie stawu skokowego oraz uszkodzeń ścięgien mięśni strzałkowych i struktur chrzęstno-stawowych.
