Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego to jeden z urazów, do których dochodzi w trakcie uprawiania wybranych dyscyplin sportowych. Kontuzji tego typu doznają między innymi piłkarze, koszykarze oraz miłośnicy narciarstwa i snowboardingu.
W stawie kolanowym, dosłownie w środku znajdują się dwa więzadła krzyżowe: przednie i tylne. Zazwyczaj w różnego rodzaju relacjach o kontuzjach odniesionych przez sportowców mówi się ogólnie „uszkodzenie więzadeł krzyżowych kolana”, co nie do końca jest prawdą. W rzeczywistości zdecydowanie statystycznie najczęściej ma miejsce uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego. Bardzo rzadko dochodzi do uszkodzenia więzadła krzyżowego tylnego. Tak naprawdę więc w zdecydowanej większości lekarze zajmują się leczeniem przypadków, w których doszło do urazu więzadła krzyżowego przedniego.
Więzadła krzyżowe w stawie kolanowym zapobiegają przemieszczeniu się powierzchni stawowych względem siebie w płaszczyźnie przód-tył. W praktyce oznacza to, że kość piszczelowa nie może się przemieszczać względem kości udowej powyżej pewnych określonych parametrów, uwarunkowanych przez napięcie więzadeł krzyżowych. Poza tym więzadła krzyżowe zapobiegają rotacyjnym przemieszczeniom w stawie kolanowym kości piszczelowej względem kości udowej.
Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego — przyczyny
Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego najczęściej ma miejsce po urazie skrętnym kolana, co jest domeną sportów dynamicznych, zespołowych, w tym piłki nożnej, piłki ręcznej, koszykówki, sportów walki, czy narciarstwa.
Jeśli chodzi o Polskę, to zdecydowanie piłka nożna dostarcza najwięcej tego typu pacjentów, u których dochodzi do uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego.
Jakie objawy towarzyszą uszkodzeniu więzadła krzyżowego przedniego w kolanie?
Zwykle osoby, które uszkodziły więzadło, zapamiętują to jako trzask w kolanie, któremu towarzyszył gwałtowny ból. Najczęściej dochodzi do tego w trakcie wykonywania jakichś aktywności sportowych i dynamicznych. Czują one dolegliwości bólowe w obrębie całego kolana, a później bardziej centralnie, w środku stawu kolanowego. Kolano bardzo często jest obrzęknięte.
Cechą charakterystyczną tego typu urazów jest też to, że w ciągu następnych kilkunastu godzin kolano powiększa swoją objętość. Dzieje się tak, ponieważ więzadło krzyżowe przednie jest strukturą bogatą naczyniowo. Uszkodzenie tych naczyń krwionośnych powoduje krwawienie i wypełnienie tą krwią kolana.
Charakterystycznym spostrzeżeniem deklarowanym przez pacjentów jest też to, że początkowo ich kolano wyglądało całkiem normalnie. Jednak po kilku godzinach, czy na drugi dzień bardzo spuchło, pojawił się obrzęk i mocno ograniczył się zakres ruchu.
Jak wygląda dodatkowa diagnostyka uszkodzonego kolana?
Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego to uraz, który zdecydowane wymaga dokładnej diagnozy ortopedycznej. Przede wszystkim trzeba takie kolano zbadać.
Istnieje kilka prostych testów, które lekarz wykonuje, aby sprawdzić wydolność więzadła krzyżowego przedniego. Natomiast badaniem obrazowym, które jest niejako obowiązkowe po urazach kolana, jest rezonans magnetyczny. Pokazuje on oprócz struktury więzadła krzyżowego przedniego, również obraz, budowę i ewentualne uszkodzenia innych struktur.
Bardzo często uszkodzeniu więzadła krzyżowego przedniego towarzyszy uszkodzenie łąkotki bocznej i przyśrodkowej oraz więzadeł pobocznych kolana.
Postępowanie po diagnozie
Gdy lekarz zdiagnozował uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego, w pierwszej kolejności skupia się na odzyskaniu funkcji kolana, która po urazie jest mocno upośledzona. Pacjenci mają problem ze zgięciem kolana. Nie mogą go też wyprostować, nie potrafią prawidłowo chodzić i mają uczucie niestabilności oraz uciekania kolana. Wzorzec chodu jest bardzo zaburzony i dlatego trzeba zacząć od podstaw.
Pacjent po tego typu urazie musi przede wszystkim wypracować prawidłowy wzorzec chodu i zakres ruchu kolana. Ten zakres powinien być praktycznie pełny, czyli pełny wyprost i jak największe zgięcie. Dopiero wtedy po przeprowadzeniu takiego procesu rehabilitacyjnego, który ma pacjenta przywrócić do sensownej funkcji, jest on diagnozowany ponownie. Lekarz ocenia sytuację i podejmuje decyzję co do dalszego leczenia.
Kwalifikacja do zabiegu
Choć uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego należy do bardzo poważnych urazów, to okazuje się, że nie zawsze najlepszym sposobem na przywrócenie sprawności będzie leczenie operacyjne.
Więzadło krzyżowe przednie powinno być rekonstruowane przede wszystkim u osób, które prowadzą aktywny tryb życia, czyli uprawiają sporty lub wykonują zawody związane ze zmianą kierunku ruchu ze znacznymi obciążeniami. Tego typu operacje ortopedzi proponują zwykle sportowcom wyczynowym, zawodowym i amatorom. Również osobom, które pracują mocno na nogach i ta stabilność kolana w różnych sytuacjach jest w ich przypadku niezbędna.
Natomiast osobom, które prowadzą tryb życia dość stacjonarny i kanapowy, więzadło krzyżowe przednie nie jest koniecznie potrzebne. Tutaj trzeba dość rozważnie tego typu działania operacyjne proponować. Ostrożność taka podyktowana jest tym, że osoby, które z natury rzeczy są mało aktywne, nie podołają później rehabilitacji, która jest niezbędna po wykonaniu takiej operacji.
Rzadko też zdarzają się sytuacje, w których niewydolność więzadła krzyżowego przedniego w życiu codziennym tak ewidentnie utrudnia funkcjonowanie osobom mało aktywnym. Zdarzają się takie przypadki, aczkolwiek są dość nieliczne. W takich sytuacjach zdecydowanie warto takiej osobie zalecić odbycie procesu rehabilitacyjnego, który ma poprawić funkcje kolana i kończyny dolnej. Okazuje się wtedy, że poczucie niestabilności wcale nie wynika z niewydolności więzadła krzyżowego przedniego, tylko z deficytów innych parametrów funkcjonalnych kończyny.
Operacja więzadła krzyżowego przedniego — czym grozi jej brak u osób aktywnych sportowo i zawodowo
Zdarza się, że osoby aktywne sportowo i zawodowo, u których doszło do uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego, zrezygnowały z rekonstrukcji. Uznały one, że skoro mogą chodzić, to nic nie powinno się też stać, gdy zaczną biegać. Czy aby na pewno jest to bezpieczne i rozsądne?
Są dwie sytuacje. Po pierwsze osoby, które są aktywne sportowo i wykonują dynamiczne zajęcia, mogą mieć trudności z powrotem do tych sportów. Wynika to z tego, że kolano jest w określonych dynamicznych sytuacjach niestabilne.
Po drugie, faktycznie jest bardzo dużo pacjentów, którzy nawet powracając do sportów, zwłaszcza dotyczy to piłki nożnej, nie odczuwają żadnych dolegliwości związanych z niestabilnością. Wręcz nawet nie wiedzą, że to więzadło jest w ich przypadku niewydolne, bo nigdy takiej informacji nie otrzymali.
To sytuacja szkodliwa, ponieważ niestabilność kolana stanowi czynnik, który bardzo skutecznie przyspiesza rozwój zmian zwyrodnieniowych tegoż stawu. Powoduje też stopniowe uszkodzenie wtórne poszczególnych struktur wewnątrz stawu.
W momencie, kiedy ta aktywność jest dość niska, nie ma czynników, które ten staw będą wprowadzać w te ustawienia skrajne i tym samym niszczyć kolano. Natomiast w przypadku zachowań dynamicznych, w tym uprawiania sportów dynamicznych, osoby te prowokują wtórne zniszczenia w stawie kolanowym.
Ta niestabilność jest po prostu czynnikiem, który to kolano bardzo szybko zniszczy.
Jaki jest najlepszy czas na wykonanie zabiegu?
Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego to uraz, w którego leczeniu czas ma duże znaczenie.
Im wcześniej zabieg operacyjny rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego po urazie zostanie przeprowadzony, tym mniejsze będą deficyty funkcjonalne w stawie kolanowym i dojdzie do mniejszego utrwalenia. Oznacza to, że kolano nie zdąży się dodatkowo zdestabilizować przez upływ czasu. Inną korzyścią wynikającą z odpowiednio wcześnie podjętego leczenia jest zapobiegnięcie uszkodzeniom wtórnym.
Z drugiej strony nie oznacza to, że rekonstrukcję koniecznie trzeba zrobić niemal natychmiast po doznaniu urazu. Bardzo ważne jest bowiem przygotowanie kolana pacjenta przed operacją, zapewnienie odpowiedniego zakresu ruchu i wzorca ruchu. Dzięki temu późniejsza rehabilitacja pooperacyjna będzie przebiegała płynnie.
W przypadku pacjentów aktywnych odsuwanie rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego o kilka lat jest czynnikiem zwiększających ryzyko wtórnych uszkodzeń. Oczywiście operacja jest możliwa po tak długim czasie. W takiej sytuacji można się jednak spodziewać, że to, co w tym momencie nie jest uszkodzone, jak na przykład łąkotki, za kilka lat już uszkodzone będzie. I nie do końca lekarz będzie miał możliwość zrekonstruowania tych uszkodzeń. Jeśli więc zbytnio zwlekać będziesz z poddaniem się zabiegowi, powinieneś się liczyć z dodatkowymi stratami.
Zabieg rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego
Zabiegi rekonstrukcyjne więzadłowe odbywają się obecnie wyłącznie w sposób małoinwazyjny. Są to zabiegi artroskopowe.
Na początku przez niewielkie nacięcia umiejscowione w odpowiednich położeniach, chirurg ortopeda wprowadza do kolana tor wizyjny i narzędzia. Dzięki temu może on wizualnie dokładnie ocenić wszystkie struktury stawu kolanowego w środku i naprawić uszkodzenia.
Samo więzadło krzyżowe przednie najczęściej jest rekonstruowane ze ścięgien przywodzicieli uda. Lekarz pobiera je z niewielkiego cięcia poniżej kolana i przygotowuje z nich przeszczep w odpowiednich parametrach. Następnie w ustawieniach tak zwanych anatomicznych, wierci pod kontrolą artroskopową z użyciem różnego rodzaju precyzyjnych celowników kanały kostne. Na koniec, przygotowany przeszczep przeprowadza przez te kanały i mocuje za pomocą specjalnie dedykowanych implantów w odpowiednim napięciu.
Tak oto w skrócie wygląda operacja. Dzięki temu, że przeprowadzana jest metodą artroskopową, pacjent zwykle przebywa w szpitalu tylko jeden dzień. Przychodzi rano i wychodzi po operacji ze szpitala wieczorem lub najpóźniej na drugi dzień rano. W trakcie pobytu w szpitalu po zejściu objawów znieczulenia, pacjent zostaje uruchomiony i może wykonać pierwsze proste ćwiczenia.
Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego — rehabilitacja po zabiegu rekonstrukcji
Po tak przeprowadzonej operacji pacjent wychodzi z ośrodka operacyjnego ze szpitala na dwóch nogach i to bez żadnego unieruchomienia. Ten zakres ruchu kolana jest od razu jak najbardziej wskazany. Asekuruje się przy tym dwoma kulami łokciowymi, aż do czasu osiągnięcia prawidłowego chodu. Ten okres trwa różnie, w zależności od predyspozycji danego pacjenta. Zwykle jednak wynosi on od 3. do 5. tygodni. Rehabilitacja rozpoczyna się w kilka dni po wyjściu ze szpitala. Później odbywa się systematycznie i musi być nadzorowana przez fizjoterapeutę przez co najmniej 6 miesięcy.
Ten okres jest potrzebny bardziej do tego, żeby to kolano było przygotowane już do wejścia w aktywności bardziej obciążające i dynamiczne. Natomiast różnego rodzaju aktywności zawodowe mogą być podjęte wcześniej. Pacjenci zazwyczaj dużo wcześniej chodzą normalnie. Prowadzą też samochód oraz są samodzielni w sensie przemieszczania się. Do pracy biurowej wracają w ciągu 4-6 tygodni. Do pracy z umiarkowanymi obciążeniami, stojąco-chodzącej, zazwyczaj po 3. miesiącach. Natomiast praca mocno obciążająca wymaga powrotu dopiero po 6 miesiącach od operacji.
Podsumowanie
Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego to uraz w stawie kolanowym, który występuje dość często. Ważna jest tu odpowiednia kwalifikacja pacjentów do zabiegu, ponieważ nie każdy, kto doznał urazu, musi być operowany. Nie można tego jednak zaniedbać i pacjenci aktywni, niekoniecznie wyczynowi sportowcy, ale aktywni amatorzy sportowcy, powinni się poddać takiemu zabiegowi. Im szybciej to zrobią, tym lepiej. Jest to podyktowane tym, że odłożenie tego w czasie może doprowadzić do uszkodzeń innych struktur w stawie kolanowym.