Gorączka reumatyczna jest jednym z ciężkich powikłań najczęściej po złudnie banalnej infekcji górnych dróg oddechowych. Jest to choroba spowodowana autoimmunizacją, czyli wytworzeniem przez układ odpornościowy przeciwciał przeciwko tkankom własnym organizmu. Występuje ona do kilku tygodni po przebyciu zakażenia bakterią Streptococcus pyogenes, która wywołuje anginę bakteryjną oraz liszajec zakaźny, czyli powierzchowne zakażenie skóry. Opisano również niezbyt częste przypadki, w którym bakteria ta bezpośrednio wywołała zapalenia stawów czy endoprotez. Nazwa choroby pochodzi od niewysokiej gorączki, która towarzyszy jej rzutowi. Pomimo tego, że dzięki stosowaniu antybiotyków takich jak penicylina udało się znacząco zmniejszyć występowanie gorączki reumatycznej, to nadal pozostaje poważną chorobą. Schorzenie to dotyka najczęściej dzieci pomiędzy 5. a 18. rokiem życia.
Liże stawy…
Objawy ze strony stawów są najczęstsze i występują zawsze asymetryczne. Oznacza to, że zajęty może być na przykład staw kolanowy wyłącznie po stronie prawej i łokciowy tylko po stronie lewej. Dla odróżnienia, w reumatoidalnym zapaleniu stawów występuje symetryczny obrzęk, czyli umiejscowiony „lustrzanie”. Zajęte mogą być wtedy dokładnie te stawy w obu rękach. Gorączka reumatyczna dotyczy zazwyczaj dużych stawów, przebiega z silnym obrzękiem, a skóra nad stawami jest zaczerwieniona. Zajęcie stawów kręgosłupa lub małych stawów należy do rzadkości. Trwa ona zazwyczaj od dwóch do trzech tygodni i chociaż nie pozostawia trwałych śladów, to może nawracać. Kolejną, ważną cechą tego zapalenia jest fakt jego “wędrowania”. Mianem tym określa się zmienność stawów, które dotknięte są procesem chorobowym.
Kąsa serce…
Zdecydowanie najgroźniejszym w skutkach powikłaniem gorączki reumatycznej jest zapalenie serca. Może ono objąć każdą z trzech jego warstw – wsierdzie, mięsień sercowy oraz osierdzie. Nierzadko dochodzi do uszkodzenia zastawki mitralnej, czyli zastawki znajdującej się pomiędzy lewym przedsionkiem a lewą komorą. Do głównych objawów zajęcia serca należą ostry ból w klatce piersiowej, duszność oraz zmęczenie.
Ale nie tylko!
Wśród znacznie rzadszych objawów występujących w gorączce reumatycznej w bibliografii wymienia się pląsawicę Sydenhama, zwana również tańcem św. Wita. Jest ona wynikiem powstawania autoprzeciwciał przeciwko strukturom znajdującym się w mózgu. Do innych rzadkich powikłań należą guzki podskórne Meyneta oraz rumień brzeżny.
Jak lekarz ustala rozpoznanie?
Lekarz ustala rozpoznanie przede wszystkim na podstawie obrazu klinicznego.
Do głównych kryteriów rozpoznania należą wspomniane zapalenie stawów, serca, pląsawica Sydenhama, rumień brzeżny a także guzki podskórne Meyneta. Do tak zwanych “małych” objawów należą:
- gorączka
- przyspieszony odczyn Biernackiego (OB)
- podwyższone białko C-reaktywne (CRP)
- zmiany w zapisie EKG
Pomocne są często również badania określające miano antystreptolizyny O. Warto jednak pamiętać, że nie warto wykonywać tego badania „na własną rękę”, ponieważ nawet jego wysokie wartości nie świadczą o wystąpieniu gorączki reumatycznej.
Co zrobić w przypadku anginy?
W przypadku wystąpienia silnego bólu gardła, wysokiej gorączki oraz powiększenia węzłów chłonnych należy zgłosić się do lekarza. Zadecyduje on o ewentualnej antybiotykoterapii. Należy pamiętać, aby nie brać antybiotyków na własną rękę. Niektóre z nich, takie jak tetracykliny, nie tylko nie zapobiegają wystąpieniu gorączki reumatycznej, ale mogą też prowadzić do poważnych powikłań u dzieci. Wielu z nas po ustąpieniu objawów przestaje przyjmować antybiotyk. Jest to spory błąd – należy sumiennie przyjmować zapisany lek tak długo, jak zalecił lekarz, nawet po ustąpieniu gorączki czy bólu gardła. O przebyciu anginy lub ropnego zakażenia skóry warto poinformować ortopedę lub fizjoterapeutę podczas wizyty.
Jak leczyć gorączkę reumatyczną?
Na wstępie należy zaznaczyć, iż gorączka reumatyczna powinna być leczona pod okiem specjalisty. Terapia obejmuje wykorzystanie antybiotyków przeciwpaciorkowcowych oraz niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Należy się zgłosić do lekarza, który zadecyduje o dalszym postępowaniu, do którego może należeć przyjmowanie leków sterydowych.
