Endoprotezoplastyka stawu biodrowego i kolanowego to jedne z najczęściej wykonywanych procedur ortopedycznych na świecie i co warte podkreślenia, liczba tych zabiegów ciągle rośnie. Ma na to wpływ kilka czynników, ale najważniejszy to stopniowe wydłużanie długości życia.
Żyjąc dłużej, chcemy żyć pełnią życia, czyli chcemy być aktywni. Niestety u części z nas rozwijają się zmiany zwyrodnieniowe stawu biodrowego lub kolanowego na tyle duże, że uniemożliwiają normalne funkcjonowanie. Zmiany te powodują dolegliwości bólowe oraz ograniczenie funkcji danego stawu, co utrudnia, a w skrajnych przypadkach uniemożliwia normalne funkcjonowanie.
Endoprotezoplastyka w pytaniach i odpowiedziach
Zmiany zwyrodnieniowe w początkowej fazie leczymy zachowawczo lub wykonujemy zabiegi operacyjne, których celem jest poprawa funkcji stawu. Niestety w zaawansowanych zmianach zwyrodnieniowych tego typu leczenie nie przynosi oczekiwanych rezultatów i pozostaje nam jedno wyjście – endoprotezoplastyka. I tu zaczynają się pytania i wątpliwości.
Czy to już odpowiedni czas na takie zabieg? Jeżeli tak to jaki rodzaj protezy wybrać? Do jakiego ośrodka ortopedycznego się zgłosić? A co z przygotowaniem przed zabiegiem? Jak wygląda rehabilitacja po takiej operacji. Kiedy wraca się do sprawności? Jak wygląda okres zaraz po operacji?
Choć pytań z pewnością jest dużo więcej, odpowiemy na te, które słyszymy w swojej pracy najczęściej.
Na jakiej podstawie kwalifikujemy pacjenta?
Na początek należy omówić proces kwalifikacji pacjenta do endoprotezoplastyki. Jest to ważne, ponieważ dziś zbyt często decyzja o operacji podejmowana jest tylko na podstawie oceny zdjęcia radiologicznego kolana lub biodra. A przecież leczymy człowieka, a nie zdjęcie. Dlatego właśnie przed podjęciem decyzji o endoprotezoplastyce, przeprowadzamy z pacjentem dokładny wywiad medyczny, w trakcie którego padają następujące pytania:
- Od jak dawna ma problem z biodrem?
- Kiedy występują dolegliwości bólowe?
- Jaki to ma wpływ na codzienne funkcjonowanie?
- Jakie leczenie zachowawcze pacjent do tej pory stosował?
- Na jakie inne schorzenie choruje?
W drugim etapie badamy i oceniamy zakres ruchu chorego stawu oraz zakres ruchu w innych stawach. Dopiero na samym końcu oceniamy zdjęcie rentgenowskie.
Czy proces kwalifikacji pacjenta do endoprotezoplastyki stawu jest złożony?
Zdarzają się pacjenci, którzy mają duże zmiany zwyrodnieniowe na zdjęciach rentgenowskich a nie mają dolegliwości bólowych. Gdy funkcjonują przy tym całkiem dobrze, leczymy ich zachowawczo.
Są również pacjenci, którzy mają niewielkie zmiany zwyrodnieniowe na zdjęciach rentgenowskich, ale doświadczają dużych dolegliwości bólowych i znacznego ograniczenia funkcji. Ponieważ często powodem bólu jest jałowa martwica kostno-chrzęstna głowy kości udowej, po zebraniu wywiadu i wykonaniu badania ortopedycznego, najczęściej zlecamy u nich dodatkowe badania obrazowe w postaci rezonansu magnetycznego. Jeżeli diagnoza się potwierdzi i że zmiany są rozległe, to mimo braku zaawansowanych zmian na zdjęciu rentgenowskim, takich pacjentów kwalifikujemy do endoprotezoplastyki.
Gdy już zapadnie decyzja o wykonaniu operacji, pacjenci często pytają rodzaj protezy, którą wszczepimy. To ważnym elementem, ale nie jedynym, który wpływa na wynik leczenia.
Jakie czynniki wpływają na wynik leczenia?
Na ostateczny wynik leczenia, tak naprawdę wpływa wiele czynników. Endoprotezoplastyka stawu powinna być rozpatrywana jako proces, który składa się z:
- kwalifikacji pacjenta to endoprotezoplastyki,
- omówienia samej operacji,
- wykonania zabiegu wszczepienia protezy,
- odpowiedniego poprowadzenia pacjenta po zabiegu jeszcze w czasie pobytu w szpitalu,
- kontrolowania procesu rehabilitacji po wyjściu pacjenta ze szpitala.
Lekarz wykonujący zabieg powinien być obecny na każdym etapie tego procesu!
Jaki jest przebieg operacji?
Proces kwalifikacji został opisany powyżej. Następny etap to omówienie samej operacji. I tu ważne jest nie tylko dobranie odpowiedniej endoprotezy, ale również odpowiedniej techniki operacyjnej. Dziś mamy dostęp do wielu dobrych endoprotez i większość ośrodków nimi dysponuje. To co jest równie ważne, to sposób wszczepienia endoprotezy, czyli technika operacyjna.
Podejście tradycyjne
Tradycyjne dojście operacyjne polega na częściowym odcięciu mięśnia od kości, wszczepieniu endoprotezy a następnie doszyciu odciętej części mięśnia z powrotem do kości. Wadą tego typu techniki jest to, że po doszyciu mięsień potrzebuje czasu na przyrośnięcie się do kości oraz, że dość często nawet jak się przyrośnie nie odzyskuje 100% siły i wytrzymałości, a wręcz zdarza się, że odcięta część ulega częściowemu zanikowi.
Technika małoinwazyjna
Alternatywą dla tradycyjnego dojścia operacyjnego jest wykonanie operacji techniką małoinwazyjną. Polega ona na dojściu do stawu w przegrodzie międzymięśniowej bez odcinania mięśnia od kości. Technika ta jest trudniejsza oraz zajmuje więcej czasu, ale daje wymierne korzyści. Oto one:
- mięsień, który nie został odcięty od kości może praktycznie zaraz po operacji podjąć pracę, czyli możemy uruchamiać pacjentów kilka godzin po operacji,
- pacjenci mogą całym ciężarem obciążać operowaną kończynę, a kule łokciowe służą tylko do zachowania równowagi.
- po takim zabiegu pacjenci są w stanie dużo szybciej całkowicie odstawić kule łokciowe i wrócić do pełnej sprawności,
- szybkie uruchomienie pacjenta po zabiegu zmniejsza również ryzyko powikłań zatorowo-zakrzepowych.
Ma to ogromne znacznie praktycznie dla wszystkich grup pacjentów. Młodsi z nich mogą wcześniej wrócić do pracy, a starsi szybciej zyskują samodzielność i zdecydowanie krócej wymagają opieki osoby trzeciej.
Jaka jest trwałość endoprotezy?
Jedną z wad endoprotezy jest to, że jej połączenie z kością nie jest wieczne. Każda wszczepiona endoproteza obluzowuje się z czasem, a to oznacza, że pacjent będzie wymagał kolejnego zabiegu wymiany obluzowanej protezy na nową. Na szczęście dzisiejsze implanty mają coraz większą przeżywalności i do obluzowania dochodzi dopiero po 15 – 20 latach. Ze względu jednak na fakt, że żyjemy coraz dłużej oraz wszczepiamy endoprotezy coraz młodszym pacjentom, problem ten dotyczy coraz większej grupy chorych.
I tu mamy kolejną zaletę wykonania zabiegu technika małoinwazyjną, czyli bez odcinania mięśnia od kości. Taki mięsień w momencie kolejnego zabiegu jest w dużo lepszym stanie, a dokładnie wygląda tak, jakby pacjent nie przechodził żadnej operacji. Dopiero podczas zabiegu rewizyjnego jest pierwszy raz odcinany od kości. Gdybyśmy zrobili to już za pierwszym razem, stosując zabieg tradycyjny, w czasie drugiej operacji znów go odcinając, osłabilibyśmy go jeszcze bardziej.
Co dzieje się tuż po zabiegu?
Kolejnym etapem całego procesu jest prowadzenie pacjenta zaraz po zabiegu, jeszcze w czasie pobytu w szpitalu. Dzięki zastosowaniu techniki małoinwazyjnej, może on być postawiony na nogi już kilka godzin po operacji. Oczywiście odbywa to się w asyście wyszkolonego fizjoterapeuty, który dostępny jest w szpitalu w dniu operacji późnym popołudniem lub wieczorem.
Pacjenci po zabiegu małoinwazyjnym są gotowi do wyjścia do domu po 1 lub 2 dniach pobytu w szpitalu, co nie byłoby możliwe przy zastosowaniu tradycyjnej techniki operacyjnej.
Jak wygląda rehabilitacja poszpitalna?
Ostatnim etapem całego leczenia jest rehabilitacja poszpitalna. Tu ważna jest współpraca ortopedy, który wykonał zabieg, z prowadzącym pacjenta fizjoterapeutą. Tempo i intensywność rehabilitacji dostosowujemy indywidualnie do możliwości i potrzeb pacjenta, ale zastosowanie techniki małoinwazyjnej zdecydowanie przyśpiesza ten proces.
Podsumowanie
Wszczepienie endoprotezy stawu biodrowego lub kolanowego to proces złożony i na każdym jego etapie powinien być obecny ortopeda wykonujący operację
Zastosowanie techniki małoinwazyjnej w czasie zabiegu przede wszystkim przyśpiesza powrót pacjenta do zdrowia. Poza tym, co jest równie ważne, pozostawia ona mięśnie wokół biodra w lepszym stanie, a to nie jest bez znaczenia przy potencjalnych kolejnych zabiegach.
W Novum Ortopedia tego typu zabiegi wykonują dr Piotr Kominiak, dr Marcin Ferenc i dr Bartosz Paprota.
