Palec młotkowaty to powszechnie występujące schorzenie w stopie, obejmujące stawy międzypaliczkowe bliższe w palcach od II do V. Ze względu na to, iż schorzeniu temu można skutecznie zapobiegać, warto znać przyczyny, które stoją za jego pojawieniem się. Istotne są również informacje na temat objawów, które powinny cię skłonić do wizyty u ortopedy lub podologa.
Co to jest palec młotkowaty?
Palec młotkowaty to schorzenie, które dotyczy małych palców u stopy, czyli wszystkich poza paluchem. Jest to zgięcie palca w stawie paliczkowym bliższym, czasami międzypaliczkowym dalszym, a bywa też, że w obu stawach równocześnie. Z wyglądu palce młotkowate sprawiają wrażenie, jakby przez cały czas były zgięte, choć nie jest to twoją intencją. W tej pozycji czubek palca skierowany jest do dołu, a jego środek uniesiony.
Deformacja ta nie pojawia się z dnia na dzień, dlatego warto zgłosić się do lekarza już w chwili, gdy palec młotkowaty przybierze postać łagodną. Niestety, ze względu na to, iż na tym etapie nie wpływa to jeszcze na zdolność chodzenia, czy poruszania stopą, stąd łatwo te objawy zlekceważyć. Jeśli tak zrobisz, z czasem stan może zaostrzyć się na tyle, że obecny kształt przypominający literę V zostanie niejako zamrożony w swej nienaturalnej formie.
Rodzaje deformacji palców młotkowatych
Ze względu na to, iż deformacja w postaci palców młotkowatych ma charakter postępujący, w zależności od stopnia jej nasilenia można wyróżnić:
- elastyczne palce młotkowate – to etap, w którym już możesz dostrzec podwinięcie przodu palców i wypiętrzenie ich środkowej części, ale wciąż możesz nimi poruszać i je zginać,
- półsztywne (korektywne) palce młotkowate – zmiana jest już bardzo wyraźna, a palce możesz rozprostować jedynie z pomocą dłoni,
- sztywne (niekorektywne) palce młotkowate – gdy nie będziesz w stanie w żaden sposób rozprostować zniekształconych palców, to znak, że deformacja weszła w stan zamrożenia w pozycji przykurczonej.
Gdy nie zgłosisz się do lekarza odpowiednio wcześnie, jedyną formą leczenia palca młotkowatego może być zabieg operacyjny.
Palec młotkowaty a palec młoteczkowaty – czy to to samo
Choć możesz się spotkać z zamiennym używaniem terminów „palec młotkowaty” i „palec młoteczkowaty”, to w rzeczywistości dotyczą one różnych deformacji. Tym, co łączy obie deformacje, jest zgięcie w dystalnym paliczku i zawinięcie pod stopę. Różnica natomiast dotyczy stawu międzypaliczkowego bliższego i dalszego. W przypadku palca młotkowatego do nadmiernego zgięcia dochodzi w stawach międzypaliczkowych bliższych, a do zbyt dużego wyprostu w stawach śródstopno-paliczkowych. Jeśli natomiast cierpisz na palec młoteczkowaty, nadmiernie zgięty jest staw międzypaliczkowy dalszy, a pozostałe przyjmują właściwą pozycję.
Jest jeszcze trzeci rodzaj deformacji obejmujący stawy w mniejszych palcach stopy, a mianowicie palce szponiaste. W tym przypadku do nadmiernego zgięcia dochodzi w stawach międzypaliczkowych bliższych i dalszych. Z kolei w stawach śródstopno-paliczkowych dochodzi do nienaturalnie dużego wyprostu.
Palec młotkowaty — przyczyny
Przyczyny palca młotkowatego zazwyczaj są wieloczynnikowe. Deformacja ta rozwija się u osób dorosłych, ale zdarza się też, że bywa schorzeniem wrodzonym.
Jednym z głównych czynników, który ma wpływ na pojawienie się palca młotkowatego, jest źle dopasowane obuwie. Gdy jest zbyt ciasne, powoduje powstanie ogromnego ciśnienia w przedniej części stopy. Palec jest wówczas zgiętya, a wymuszona pozycja uszkadza więzadła i mięśnie. Doprowadza w ten sposób do powstania zapalenia i tworzenia przykurczu.
Również schorzenia towarzyszące, takie jak paluch koślawy i Bunionette zwiększają ciśnienie w obuwiu danej stopy.
Do innych przyczyn palca młotkowatego należą:
- schorzenia neurologiczne,
- różnego pochodzenia spastyczności,
- dna moczanowa,
- reumatoidalne zapalenie stawów,
- działanie neutrogenne i pourazowe,
- przykurcz mięśnia brzuchatego łydki,
- nadmierna długość drugiego palca,
- nieleczone haluksy,
- słabe funkcjonowanie mięśnia strzałkowego długiego i piszczelowego tylnego,
- wady anatomiczne,
- otyłość i nadwaga,
- stopa nadmiernie wydrążona,
- cukrzyca.
Nie bez znaczenia jest też płeć i wiek, co objawia się tym, iż częściej chorują kobiety oraz osoby po 50. roku życia.
Palce młotkowate leczenie Szczecin
Urazy, stany zapalne, schorzenia palców, czy różnego rodzaju deformacje to wybrane problemy stóp, z którymi powinieneś zgłosić się do ortopedy. Nie warto przy tym zwlekać z wizytą. Im wcześniej zdiagnozujesz przyczyny dolegliwości i rozpoczniesz leczenie, tym szybciej odzyskasz optymalną sprawność.
Jeśli w tej chwili ból lub inne objawy w obrębie stopy utrudniają ci funkcjonowanie i utrzymują się od pewnego czasu, umów się na konsultację.
Jakie objawy wskazują na palec młotkowaty?
Głównym objawem palca młotkowatego jest ból, który możesz odczuwać w górnej części palców lub też w przedniej części stopy. Do tego zwykle dochodzi zaczerwienienie, odciski, modzele, obrzęki i przebarwienia skóry w przykurczanym stawie. W początkowym stadium rozwoju palec młotkowaty ociera się o wierzchnią część buta, co sprawia, że jest podrażniany w trakcie chodzenia. Zgięcie palca i odcisk na jego czubku, które pojawiają się w przypadku korektywnego i niekorektywnego palucha zwykle uniemożliwiają noszenie krytego obuwia.
Nie powinieneś lekceważyć pierwszych objawów, gdy palec jest jeszcze elastyczny i zmiany są odwracalne. Konsultacja medyczna może uchronić twoje palce przed trwałym usztywnieniem..
Diagnostyka obrazowa palca młotkowatego
Obecnie specjalista stóp ma do dyspozycji bardzo dokładne i zaawansowane pod względem technologicznym urządzenia diagnostyczne, które może wykorzystać w przypadku palców młotkowach. Zawsze jednak zaczyna od dokładnego wywiadu medycznego i badania klinicznego. Dzięki temu może ocenic stopień deformacji, obecność zmian skórnych oraz zakres ruchomości w stawach palców stopy.
W kolejnym etapie lekarz wykonuje badania obrazowe, najczęściej zdjęcie RTG stopy w projekcji AP i bocznej. Uwidacznia ono obecność zwyrodnień, ustawienie palców i możliwe zniekształcenie kości. W wybranych przypadkach może też skorzystać z badania USG.
Jeśli uzna to za wskazane, może też wykonać badania funkcjonalne, czyli analizę chodu i ocenę rozkładu nacisków na stopę oraz te z wykorzystaniem platformy podoskopowej.
Na czym polega leczenie palca młotkowatego?
Wybór metody leczenia w dużej mierze zależy od stopnia zaawansowania palca młotkowatego. Jeśli nie doszło jeszcze do jego trwałego usztywnienia, zwykle pierwszym etapem jest leczenie zachowawcze. Obejmuje ono pomoc ortopedyczną i techniczną, której celem jest odciążenie stawów, które uległy zniekształceniu. W sytuacji, gdy nie przyniesie ono spodziewanych rezultatów lub kształt palca jest trwały, niezbędna może się okazać operacja.
Leczenie zachowawcze
Niezbędnym elementem leczenia zachowawczego jest zmiana obuwia. Buty powinny być z szerokim, dużym przodostopiem, odpowiednią ilością miejsca na palce oraz na niskim obcasie. Należy też dobierać odpowiednie wkładki silikonowe, zabezpieczających palec przed pocieraniem o obuwie. Jeśli z pewnych butów nie możesz zrezygnować, poproś szewca, by rozciągnął w nich noski i uwypuklił je dookoła palca. Dobrym wyborem mogą okazać się też wygodne sandały.
W ramach leczenia zachowawczego możesz też używać przeznaczonych do ochrony palca młotkowatego akcesoriów. Do wyboru masz między innymi:
- cienkie plastry – stosowane są w przypadku zmian na kilku palcach jednej stopy,
- wkładkę ortopedyczną na palce młotkowate,
- specjalny ochraniacz na palec młotkowaty,
- wyprofilowanaą pod okolicę przodostopia miejscową osłonę na palce młotkowate.
Orteza na palec młotkowaty
Zakładana na palce specjalna szyna lub wykonana z żelu polimerowego opaska zwana ortezą, sprawdza się w leczeniu palca młotkowatego, gdy ten jest jeszcze w podstawowym stadium (palec elastyczny). Koryguje ustawienie, chroni skórę przed odciskami i rozwojem rogowacenia oraz zabezpiecza przed podrażnieniem stawu.
Jej celem jest też utrzymanie palca w pozycji wyprostowanej, zmniejszenie bólu i zapobieganie pogłębianiu się deformacji. Stosowanie jej w połączniu z ćwiczeniami rozciągającymi i wzmacniającymi oraz innymi elementami fizjoterapii, może opóźnić, a nawet całkowicie zatrzymać postęp deformacji.
Fizjoterapia
Leczenie zachowawcze palca młotkowatego obejmuje też różnego rodzaju zabiegi i ćwiczenia. Warto rozważyć skorzystanie z pomocy wyspecjalizowanego rehabilitanta, który dostosuje program ćwiczeń do stopnia zaawansowania zmiany w stopie. Mogą one pomóc w zrelaksowaniu nadmiernie napiętych mięśni na podeszwowej powierzchni palców, w wyprowadzeniu wady postawy w obrębie stopy, czy też we wzmocnieniu mięśni osłabionych po stronie grzbietowej palców. Rehabilitant może też zastosować masaż zmienionych stawów i terapię manualną palca młotkowatego. Oprócz tego bardzo skuteczne są techniki masażu poprzecznego oraz mobilizacje stawowe, które zwiększają zakres ruchu i poprawiają ukrwienie tkanek.
Dobre efekty mogą też przynieść zabiegi wchodzące w skład fizjoterapii, na przykład ultradźwięki, elektroterapia oraz laseroterapia.
Ćwiczyć powinieneś również w domu, aby rozciągać i prostować mięśnie palców u stóp. Do często stosowanych ćwiczeń należy ugniatanie palcami stóp położonego na podłodze ręcznika oraz podnoszenia za ich pomocą małych przedmiotów z podłogi.
Rehabilitacja powinna być dostosowana do twoich indywidualnych potrzeb oraz uwzględniać twój wiek, poziom aktywności, stopień zaawansowania deformacji oraz ogólny stan zdrowia. Ważny jest też element edukacyjny, którego nie powinno zabraknąć, a który pomoże ci dbać o stopy każdego dnia, by problem nie powrócił.
Leczenie operacyjne
W leczeniu palców młotkowatych lekarz może wykorzystać dwa rodzaje operacji. W przypadku palca młotkowatego korektywnego zabieg polega na uwolnieniu, przecięciu i wydłużeniu ścięgien, co pozwala na wyprostowanie palca i ustawienie go w prawidłowej pozycji.
Z kolei w przypadku utrwalonego przykurczu, ortopeda wykorzystuje metodę, która polega na usztywnieniu zajętego stawu, w wyprostowanej, fizjologicznej pozycji.
To tak zwany zabieg artrodezy, który polega na wyłączeniu z ruchu zajętego stawu. Wycinany jest wówczas staw i stabilizowany drutem. Dzięki temu twój palec będzie prosty i zniknie konflikt z obuwiem. Tym samym bez problemu i bez bólu będziesz mógł się przemieszczać.
Możliwe to jednak będzie dopiero gdy palec się zagoi. Dlatego przez pewien czas powinieneś zrezygnować z dłuższych spacerów i wędrówek. W zamian za to utrzymuj stopę uniesioną i odciążoną tak często, jak to możliwe, by wesprzeć w ten sposób procesy regeneracyjne.
Postępowanie pooperacyjne po takim zabiegu
Postępowanie pooperacyjne polega na oszczędzaniu kończyny przez 6-8 tygodni, do czasu zagojenia rany i uzyskania zrostu kostnego w operowanym palcu. W przypadku użycia druta stabilizującego usztywniony palec powinieneś zgłosić się na jego usunięcie po około 5-6 tygodniach w trakcie jednej z wizyt kontrolnych. Usunięcie drutu jest bezbolesne i nie wymaga znieczulenia. Zabieg operacyjny nie wymaga też długiego przebywania w szpitalu.
Przeczytaj także:
Problemy stóp – dbaj o właściwe obuwie
Czy wiesz, jakie problemy stóp mogą się pojawić, gdy zbyt często nosisz źle dopasowane i zbyt mocno obciążające twój narząd ruchu buty?
Powrót do aktywności po leczeniu
Jeśli przed pojawieniem się palca młotkowatego prowadziłeś aktywne życie, w tym uprawiałeś sport, powrót do tego powinien być stopniowy i skonsultowany z fizjoterapeutą. Ważne, byś w początkowych tygodniach unikał przeciążeń, do których mogłoby dojść podczas spaceru po twardym podłożu, czy też w trakcie biegania lub skoków.
Najpierw przywróć prawidłowy wzorzec chodu i zrób to bez przeciążeń, utykania i kompensacji. Dopiero później stopniowo wprowadzaj elementy treningu funkcjonalnego, który przygotuje cię do zwiększonego wysiłku. Możesz zacząć od Nordic Walking, jazdy na rowerze i pływania.
Jak zapobiegać powstaniu palca młotkowatego?
Zapobiegać zmianom w postaci palca młotkowatego możesz na wiele sposobów. W ramach profilaktyki zdrowotnej powinieneś dobierać odpowiednio duże i szerokie obuwie z dostateczną ilością miejsca na palce. W praktyce oznacza to, że noski powinny być na tyle szerokie, by nie spychały palców, a rozmiar buta najlepiej, gdyby był o pół centymetra większy, niż najdłuższy palec w twojej stopie.
Równie ważne jest wykonywanie korekcji towarzyszących deformacji, takich jak paluch koślawy czy też Buniontette, zwanej deformacją Taylora.
Gdy chodzi o dzieci, zwróć uwagę, aby zbyt ciasne nie było zarówno obuwie, jak i skarpetki.
Jeśli odpowiednio wcześnie zadbasz o swoje stopy i obuwie, które na co dzień nosisz, możesz uniknąć tego schorzenia stopy. Nie doświadczysz tym samym dolegliwości bólowych oraz zabiegów, które stosowane są w ramach leczenia zachowawczego i operacyjnego.
Czasem wystarczy odrobina uwagi poświęconej stopom, codzienna obserwacja i znajomość podstawowych objawów schorzeń stopy, by uniknąć poważnych problemów zdrowotnych, albo przynajmniej zmniejszyć ryzyko ich pojawienia się.
O czym jeszcze warto wiedzieć, gdy chodzi o palec młotkowaty?
Zazwyczaj palec młotkowaty towarzyszy innym zniekształceniom w obrębie przodostopia. Bywa tak, że kobiety zgłaszają się z powodu dolegliwości bólowych palca drugiego, czy też palca trzeciego, tzw. młotkowatego, ale nie zwracają uwagi na to, że mają też palucha koślawego, czy też inne schorzenia w obrębie przodostopia. Dlatego odpowiednie leczenie to kompleksowe leczenie. Taka pacjentka wymaga obowiązkowo:
- korekcji palucha koślawego, jeżeli towarzyszy,
- korekcji palca młotkowatego, czy to drugiego, czy trzeciego, czy też obu, jeżeli takie występują,
- leczenia deformacji Taylora, jeżeli takie schorzenie u takiej pacjentki występuje.
Choć nie zawsze palec młotkowaty wymaga interwencji chirurgicznej, to jest to jedna z najskuteczniejszych metod jego leczenia. Szczególnie w sytuacji, gdy zmiany są zaawansowane i doszło do całkowitego usztywnienia palca.
Gdy tylko dostrzeżesz niepokojące zmiany w obrębie stopy, pojawi się ból, zaczerwienienie lub nienaturalne zgrubienie, umów się na konsultację do ortopedy. Objawy nie muszą wskazywać na poważne schorzenia, ale właściwa diagnoza pomoże odpowiednio wcześnie rozpocząć leczenie i tym samym szybciej je zakończyć.
Palec młotkowaty to nie tylko problem estetyczny, ale przede wszystkim funkcjonalny. Jeśli zaniedbasz pierwsze objawy, może dojść do pogorszenia jakości życia, wystąpienia dolegliwości bólowych i ograniczenia ruchomości. Teraz jednak gdy już wiesz, że dzięki leczeniu zachowawczemu możesz zatrzymać rozwój deformacji w jej początkowym stadium, nie warto zwlekać z wizytą u ortopedy. Szybka diagnoza, kompleksowe podejście terapeutyczne i twoje pełne zaangażowanie w proces leczenia, to klucz do utrzymania stóp w zdrowiu i optymalnej sprawności.
Źródła:
- centrum.fizjoterapeuty.pl/schorzenia/palce-mlotkowate/
- my.clevelandclinic.org/health/diseases/17038-hammertoes
- pmc.ncbi.nlm.nih.gov
- emedicine.medscape.com/article/1235341-treatment
- advancedorthoandspine.com/orthopaedics/hammer-toe-mallet-toe-a-comprehensive-guide/
