Każdy staw jest połączeniem dwóch sąsiadujących ze sobą kości, pomiędzy którymi jest on umiejscowiony. Końce stawowe tych dwóch kości tworzą powierzchnie stawowe pokryte mniej lub bardziej grubą warstwą chrząstki, która jest twarda, gładka i nazywana histologicznie chrząstką szklistą. Dzięki temu powierzchnie stawowe mogą się między sobą przemieszczać płynnie i bezbólowo. Niestety chrząstka stawowa może ulec różnego rodzaju uszkodzeniom.
Jakie są typy ubytków, na czym polega rekonstrukcja chrząstki kolana i jak wygląda rehabilitacja po zabiegu?
Typy ubytków chrząstki, przyczyny i objawy
Uszkodzenia chrząstki stawowej mogą przybrać formę:
- niewielkich pęknięć,
- płytkich ubytków,
- głębokich ubytków, ale o stosunkowo niewielkiej powierzchni i ograniczone dookoła,
- rozległych ścieńczeń chrząstki,
- rozległych ubytków obejmujących większość powierzchni stawowych danego stawu.
Ostatni rodzaj zmian określany jest mianem zmian zwyrodnieniowych i nie jest możliwe ich naprawienie poprzez zastosowanie wybranych technik rekonstrukcyjnych.
Najczęstsze przyczyny
Ograniczone uszkodzenia powierzchni stawowych kolana mogą powstać w różnoraki sposób. To może być uraz skrętny stawu kolanowego lub skutek bezpośredniego uderzenia w staw kolanowy. W niektórych przypadkach dochodzi wówczas do oderwania i zdestabilizowania fragmentu chrząstki stawowej, co skutkuje utworzeniem się wolnego ciała w obrębie stawu.
Jednak najczęstszą przyczyną uszkodzenia chrząstki jest przewlekła niestabilność kolana. Wynika to z faktu, iż uszkodzenia ogniskowe powstają stopniowo, w perspektywie wieloletniej. Ta niestabilność kolana to niestabilność więzadłowa wynikająca z niestabilności więzadła krzyżowego przedniego.
Kolejną przyczyną jest tak zwana oddzielająca martwica chrzęstno-kostna, która dotyka głównie osoby młode, w tym nastolatków i nie zawsze ma podłoże urazowe. Charakteryzuje się tym, że fragment chrzęstny odrywa się z podłożem kostnym.
Objawy wskazujące na uszkodzenie chrząstki w stawie kolanowym
Podstawowym objawem, który powinien skłonić cię do wizyty u ortopedy, jest ból kolana, który nasila się podczas wykonywania różnego rodzaju aktywności. Ustępuje natomiast lub robi się łagodniejszy, gdy noga odpoczywa.
Drugim charakterystycznym objawem, który występuje bardzo często, jest tak zwany wysięk w stawie. To nadmiar płynu stawowego, który wynika z mechanicznego drażnienia stawu kolanowego przez niestabilny fragment chrząstki lub fragment, które oderwał się i stanowi ciało wolne w stawie, drażniąc go mechanicznie podczas ruchu.
Rekonstrukcje uszkodzeń chrząstki
Jeśi odczuwasz dolegliwości, które mogą być objawem uszkodzenia chrząstki stawowej, nie zwlekaj z wizytą u ortopedy.
Umów się na konsultację i skorzystaj z najlepszej możliwej formy terapii, która pomoże przywrócić optymalną ruchomość w twoich stawach.
Objawem, który również powinien zwrócić twoją uwagę, jest odczucie, że coś przeskakuje w kolanie i je blokuje, niezależnie od twojej aktywności w danej chwili.
Niestety objawy uszkodzenia chrząstki nie są specjalnie charakterystyczne. Oznacza to, że trzeba je różnicować z innymi mechanicznymi uszkodzeniami kolana, zwłaszcza z uszkodzeniami łąkotek.
Przegląd technik i wskazań
Każda nieprawidłowość w stawie kolanowym, czyli pojawienie się bólu, wysięków, czy uczucia przeskakiwania oraz blokowania w kolanie, wymaga konsultacji ortopedycznej. Oznacza to, że samodzielnie nie jesteś w stanie jednoznacznie określić, co jest przyczyną twoich dolegliwości.
Za to już samo zbadanie i wywiad medyczny uzupełnione o badania obrazowe, pozwala lekarzowi na wyciągnięcie istotnych wniosków. Standardowe badanie w przypadku podejrzenia uszkodzenia chrząstki w kolanie to zdjęcie RTG oraz badanie USG. Natomiast w celu pełnego i najbardziej miarodajnego uwidocznienia struktur wewnątrz stawu kolanowego, lekarz może wykonać rezonans magnetyczny. I to właśnie to badanie pozwala jednoznacznie określić źródło problemu oraz rozległość i głębokość uszkodzenia chrząstki stawowej, a także stwierdzić obecność ciał wolnych w kolanie.
Tak przeprowadzona diagnostyka pomaga wybrać rodzaj leczenia, który przyniesie optymalne korzyści.
Leczenie zachowawcze
Częstym zjawiskiem, gdy chodzi o uszkodzenie chrząstki stawu kolanowego, są uszkodzenia o ograniczonej powierzchni i głębokości, które nie wymagają leczenia operacyjnego. Tym bardziej, gdy nie doszło do dodatkowych uszkodzeń więzadeł i łąkotek. W takiej sytuacji lekarz najczęściej wybiera metody leczenia zachowawczego. Wówczas najlepszą metodą okazuje się skierowanie pacjenta na rehabilitację, której celem jest poprawa parametrów funkcjonalnych kolana i zmiana obciążenia w obrębie stawu kolanowego, czyli zmniejszenie negatywnych obciążeń w miejscach, które są bólowe i podlegają przeciążeniom.
Po uzyskaniu dobrych rezultatów w przebiegu leczenia rehabilitacyjnego lekarz może wdrożyć dodatkowe postępowanie. Mowa o iniekcjach dostawowych kwasu hialuronowego lub preparatów uzyskanych z osocza, by w tej sposób wspomóc metabolizm wewnątrz chrząstki stawowej.
Leczenie operacyjne
Uszkodzenia o charakterze bardzo rozległym, głębokie i sięgające do własnego podłoża powierzchni stawowej, samoistnie nie ulegają regeneracji ze względu na niewielkie ukrwienie tkanki chrzęstnej.
Podczas kwalifikacji do leczenia operacyjnego lekarz rozpatruje kilka kryteriów:
- uszkodzenie musi być odpowiednio głębokie – musi sięgać prawie lub całkowicie do podłoża kostnego powierzchni stawowej,
- rozległość uszkodzenia – granicą techniczną możliwości operacyjnych jest zazwyczaj powierzchnia 3-4 centymetrów kwadratowych,
- uszkodzenie powinno być ze wszystkich stron ograniczone przez stabilną i zdrową chrząstkę.
Warto wiedzieć, że nie wszystkie miejsca na powierzchniach obciążonych stawu kolanowego jednakowo reagują na działa rekonstrukcyjne przeprowadzana podczas operacji. Natomiast w momencie, kiedy fragment chrząstki ulegnie oderwaniu, to praktycznie zawsze jest to wskazaniem do leczenia operacyjnego.
Metody leczenia operacyjnego uszkodzonej chrząstki stawu kolanowego
Z biegiem lat powstało stosunkowo dużo metod leczenia operacyjnego ubytków chrząstki. Aktualnie jednak stosuje się kilka z nich w sposób powszechny. Tym, co je łączy, jest artroskopia, czyli małoinwazyjna technika leczenia stawu kolanowego, która nie wymaga szerokiego otwarcia stawu, by wykonać procedurę rekonstrukcyjną.
Mikrozłamania
To najstarsza metoda regeneracji ubytków chrzęstnych, która była zastosowana już w latach osiemdziesiątych XX wieku. Polega ona na oczyszczeniu dna ubytku i brzegów z niestabilnej chrząstki, a następnie wykonaniu co parę milimetrów nawierceń warstwy podchrzęstnej kości w celu uzyskania wypływu szpiki kostnego. Na bazie tej procedury dno ubytku zaczyna wypełniać się chrzęstnopodobną blizną. Jest to metoda, którą lekarz może zastosować w dowolnym momencie w trakcie artroskopii. Co ważne, nie wymaga to dodatkowego przygotowania i jest zaskakująco skuteczne.
Połączenie mikrozłamań z wypełnieniem ubytku specjalnymi błonami kolagenowymi
Podobnie jak w przypadku metody mikrozłamań lekarz przygotowuje dno ubytku, oczyszcza brzegi z niestabilnej chrząstki i wykonuje nawiercenia. Następnie odpowiednio ukształtowanym fragmentem błony kolagenowej uzupełnia ubytek i dodatkowo stabilizuje ją klejem tkankowym. Błona kolagenowa przechwytuje wypływający szpik kostny i zawarte w nim komórki. Dzięki temu można liczyć na bardziej skuteczne formowanie chrzęstnopodobnej blizny.
Metoda ta dedykowana jest osobom w młodym wieku, z małymi ubytkami, które mają ograniczoną powierzchnię. Im mniejszy ubytek, tym lepiej reaguje na tę metodę.
Artroskopia kolana – jak wygląda i ile trwa
Rehabilitacja po artroskopii kolana to niezbędny element w całym procesie leczenia. Od czego zależy jej rodzaj, zakres i czas trwania?
Wypełnianie głębokich ubytków chrząstki żelami kolagenowymi
Stosowana jest w sytuacji, gdy ubytki przekraczają średnicę kilku milimetrów, a nawet dochodzą do jednego centymetra. Motodyka ta jest podobna do tych opisanych we wcześniejszych procedurach, ale zamiast błony kolagenowej lekarz stosuje specjalny żel. W ciągu kilku minut po jego aplikacji ulega on stabilizacji i sieciowaniu. Metoda ta ma tę zaletę, że może być stosowana w wielu miejscach niedostępnych technicznie w stawie kolanowym dla błon kolagenowych. Żel natomiast wprowadzany jest do stawu kolanowego za pomocą strzykawki zakończonej długą igłą i może być podany w dowolne miejsce.
Przeszczep połączony z błonami kolagenowymi
Gdy doszło do oderwania fragmentu chrzęstnokostnego, tak jak ma to miejsce między innymi w chrzęstno-kostnej martwicy oddzielającej, lekarz nie może bezpośrednio w miejscu ubytku położyć żelu lub błony kolagenowej. W takim przypadku uzupełnia ten ubytek przeszczepem własnych kości pobranych z innej okolicy ciała pacjenta. Dopiero wtedy na wyrównane podłoże może położyć błony kolagenowe.
Piny i mikrośruby
Jeśli fragment chrzęstny nie uległ pełnej destabilizacji, lekarz może podjąć próbę ufiksowania go przez zastosowanie biowchłanialnych pinów lub mikrośrubek tytanowych, aby stworzyć warunki do jego przyrośnięcia.
Warto też podkreślić, że rekonstrukcja chrząstki kolana najczęściej powiązana jest z innymi procedurami w obrębie kolana. Zwykle są to rekonstrukcje więzadłowe i korekcji osi kończyny. Oznacza to, że sama rekonstrukcja ubytku chrzęstnego powinna być powiązana z wyeliminowaniem pierwotnej przyczyny powstania tego ubytku.
Rehabilitacja i time line obciążania
Po każdej interwencji w obrębie stawu kolanowego, kolejnym etapem leczenia jest rehabilitacja. Niezależnie od wybranej metody rekonstrukcyjnej ubytków chrzęstnych, proces rehabilitacyjny wygląda tak samo.
Już w pierwszych dobach po operacji pojawia się fizjoterapeuta, którego pomoc ma na celu stworzenie odpowiednich warunków do regeneracji uzupełnionego ubytku i przywrócenie właściwych parametrów funkcjonalnych stawu kolanowego.
Przez pierwsze 6 tygodni przede wszystkim powinieneś odciążyć operowaną nogę, w czym pomoże ci poruszanie się w asekuracji kul łokciowych. Nie znaczy to, że jesteś skazany na bezczynność. W tym czasie powinieneś korzystać z zabiegów przygotowanych przez fizjoterapeutę. To może być krioterapia, okłady z lodu, elektrostymulacja mięśni oraz wybrane ćwiczenia w ramach kinezyterapii.
Kolejnych kilka tygodni to stopniowe obciążanie operowanej nogi i wykonywanie ćwiczeń izometrycznych, mobilizacyjnych i propriocepcji.
Ostatni etap rehabilitacji obejmuje pełne obciążanie kończyny, przywracanie prawidłowego wzorca chodu i wykonywanie zleconych przez fizjoterapeutę ćwiczeń dostosowanych do twoich aktualnych możliwości.
Jeśli natomiast uprawiasz sport, czeka cię dodatkowy okres przygotowania do zwiększonego wysiłku. Zwykle trwa on do chwili, aż fizjoterapeuta po wykonaniu niezbędnych badań i testów uzna, że jesteś gotowy wrócić do regularnych treningów.
Cały proces rehabilitacji trwa zwykle od 4 do 6 miesięcy (zwiększony o okres niezbędny do powrotu do aktywności sportowych).
Źródło:
fizjoterapeuty.pl/fizjoterapia/rehabilitacja-po-operacji-chrzastki-stawu-kolanowego.html
